Liderler arasında telefon diplomasisi sürüyor

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, İsrail'in devam ettirdiği Gazze saldırısıyla ilgili, Rusya Başbakanı Vladimir Putin, İtalya Başbakanı Silvio Berlusconi ve İngiltere Başbakanı Gordon Brown'u arayarak Ortadoğu'da ateşkesin bir an evvel sağlanmasını istedi.

Erdoğan, liderlerle yaptığı görüşmede Gazze'deki son durumu değerlendirirken bir an önce ateşkesin sağlanmasını istedi. Erdoğan, Ortadoğu turu hakkında da liderlere bilgi verdi. Konuyla ilgili olarak birlikte çalışılması ve temasların bundan sonra da sürdürülmesi konularında görüş birliğine varıldı.

Liderler arasındaki görüşmeler

İspanya Başbakanı Jose Luis Rodriguez Zapatero, İsrail'in Gazze saldırılarıyla ilgili olarak Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy ile telefon görüşmeleri yaptığını belirtti ve "Hemen ateşkes ilan edilmesini istemek ve uluslararası alanda ortak hareket edilmesini koordine etmek için anlaşma sağladıklarını" açıkladı.

İsrail'in Gazze Şeridi'nde saldırılarından dolayı bugün Başbakanlık binasında açıklama yapan Zapatero, "Ortadoğu krizinde bu zamana kadar başarılı şekilde görev alan, başta dost Arap ülkeleri olmak üzere, herkesin verdiği sözleri yerine getirmeye devam etmesini sağlamak" konusunda Erdoğan ve Sarkozy ile hem fikir olduklarını söyledi.

Zapatero, Hamas'ın ateşkesi sona erdirmesini "sorumsuzca ve provokatörce", İsrail'in buna cevabını da "orantısız ve uluslararası insan haklarına ters" olarak değerlendirdi.
"Askeri bir çözüm yok. Saldırılar, İsrail halkını barış ve güvenliğe götürecek bir yol değil" diyen Zapatero, İsrail'in saldırılarının iki tarafa da sadece "umutsuzluk ve başarısızlık getireceğini" söyledi.

İspanya Başbakanı, "İsrail için güvenliğin hayati bir öneme sahip olmasını anlayışla karşıladığını ancak masum bir halka telafisi olmayan ve çok büyük zarar veren askeri güç kullanıldığını" belirterek, "Bu yolun çıkışı yok" dedi.

Zapatero, "Ateşkesin elde edilmesi, uluslararası yasallığın korunması, İsrail halkının güvenliğinin sağlanması, Filistin halkının Gazze'de onurlu bir hayat sürmesinin ve sınırlardan geçişin tam normallikle istikrara kavuşturulmasının sağlanması" konularının garanti altına alınması için acil bir şekilde diplomatik ve siyasi yolların açılıp, uluslararası bir mekanizmanın işlemeye başlaması gerektiğini vurguladı.

Gazze sınır kapılarını uluslararası gözlemciler tarafından kontrolü

İsrail'in Gazze'ye saldırısı ve İsrail askerleriyle Hamas militanları arasında çatışmalar sürerken, iki taraf arasında olası bir ateşkes için sürdürülen diplomatik girişimlerde, Gazze ile Mısır arasındaki sınır kapılarının uluslararası gözlemciler tarafından denetlenmesi konusunun öne çıktığı belirtiliyor.

İsrail ile Hamas arasındaki ateşkes anlaşmalarının çok dayanıksız olduğu ortaya çıktığı için, herhangi bir kalıcı anlaşma için uluslararası güvencelerin gerekli olduğu, bunun da muhtemelen yabancı sınır gözlemcileri içerdiği kaydedildi.

AP'nin yorumunda, çatışmanın bu aşamasında hem Hamas'ın hem de İsrail'in bir anlaşmaya hazır olup olmadığının belli olmadığınn unutulmaması gerektiği kaydedildi.

Hamas'ın, Gazze sınırlarının kontrolünün başkalarına geçmesine izin vermeye istekli olmadığı, İsrail'in de bir anlaşma için acele etmediği belirtiliyor.

İsrail, herhangi bir görüşmeye girmeden ve anlaşma sağlanmadan önce, Hamas'ı mümkün olduğu kadar çok zayıflatmayı ve ondan sonra pazarlık masasına oturmayı amaçlıyor.

İsrail yetkilileri, ateşkes önerilerinin başkalarından gelmesini beklediklerini ama ordunun da saldırılarını sürdüreceğini söylüyorlar.
 

İsrail'in hedefi

Üst düzey İsrailli diplomat Dan Gillerman, İsrail'in hedeflerinin Mısır'dan Gazze'ye silah kaçakçılığını engellemek ve Hamas'ın roket saldırılarını durdurmasına yetecek kadar bir caydırıcılık yaratmak olduğunu belirterek, ''Bu amaçlara ulaşıldığı ve bunların uygulanması çok kesin ve güvenilir uluslararası güvenceler tarafından denetlendiği zaman, Gazze'yi terkedeceğiz'' dedi.

İsrail ordusu, Hamas'ın Gazze'nin kontrolünü ele geçirdikten sonra toprak altındaki 300 kadar tünelden Mısır'dan büyük miktarda silah kaçırdığını ileri sürüyor. İsrail ordusu, hava saldırılarında esas olarak bu tünelleri de hedef aldı.

Hamas ise roket saldırılarını, ancak İsrail ve Mısır'ın Gazze'ye uyguladıkları ablukayı kaldırmaları durumunda durduracağını belirtiyor.

Koşulsuz olarak sınırların açılması ise Hamas'ın Gazze'deki yönetiminin tanınması anlamına geliyor ki İsrail, Mısır ve uluslararası toplumun büyük kesimi buna yanaşmıyor.
 

Uzlaşma önerileri

Yorumda, son günlerde yoğunlaşan diplomatik girişimlerde, uluslararası sınır gözlemcileri de dahil birçok uzlaşma önerisinin gündeme getirildiği kaydedildi.

Hafta sonunda ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice, bir ateşkes anlaşmasının unsurlarını görüşmek için 17 yabancı liderle görüştü.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Sean McCormack, görüşmelerde silah kaçakçılığının önlenmesi ve Gazze'ye girişlerin açılmasının da bulunduğunu açıkladı.

Rice'ın arabuluculuğuyla Gazze sınırı konusunda Filistin ile İsrail arasında 2005'de sağlanan anlaşmanın, yeni bir anlaşmanın da temeli olabileceği belirtiliyor.

2005'deki anlaşma gereğince Gazze-Mısır sınırındaki Refah kapısına, silah kaçakçılığı ve Filistinli militanların Mısır'dan Gazze'ye girmesini önlemek için AB gözlemcileri yerleştirilmiş, İsrail, Filistinliler'in denetimindeki sınır trafiğini uzaktan, kapalı devre televizyon sistemiyle gözlemekle yetinmişti.

Hamas'ın yönetimi ele geçirmesinden sonra sınırdaki AB gözlemcileri geri çekilmişti.
 

AB'nin girişimleri

Avrupalı bir diplomat, AB'nin, Mısır sınırındaki Refah kapısına ve ek olarak İsrail'den Gazze'ye geçiş kapılarında AB gözlemcilerin görev almasını önerdiğini söyledi.

Fransa Cumhurbaşkanı Nicholas Sarkozy'nin Filistinli ve İsrailli yetkililerle bugün yaptığı görüşmelerde, bu önerileri dile getirdiği belirtiliyor.

Kimliğinin açıklanmasını istemeyen Avrupalı diplomat, gözlemcilerin statüsü ve görev tanımı konusunda henüz herhangi bir ayrıntının biçimlenmediğini, ama Avrupa Birliği'nin ''yapabildiği her türlü katkıyı yapmak istediğini'' kaydediyor.

Gözlemcilerin, sınır kontrolünün yanısıra, ateşkes ihlalleri konusunda hakemlik de yapabileceği ifade ediliyor.

Sarkozy, Ortadoğu turu kapsamında yarın Suriye'yi ziyaret edecek ve Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad ile biraraya gelecek.

Yorumda, Türkiye'nin de gözlemci misyonlarına katkıda bulunmaya niyetli olduğunu ifade ettiği kaydedildi.
 

Mısır ve Abbas'ın tutumu

Her durumda anahtar sorun, sınırın Gazze yanına kimlerin yerleştirileceğinde çıkıyor.
İsrail ile Hamas arasındaki asıl arabulucu olan Mısır, Refah sınır kapısını ancak gümrük kapısında Filistin lideri Mahmud Abbas'a bağlı memurların görevlendirilmesi durumunda açacağını belirtiyor.

Gazze'ye yeniden girmeyi umut eden Abbas'ın da Birleşmiş Milletler'de 2005 anlaşmasının yeniden yaşama geçirilmesi konusunda lobi yapmak için bugün geç saatlerde New York'a gideceği bildirildi.

Ancak Hamas, Abbas yönetiminin Gazze'ye geri dönmesine soğuk bakıyor. Hamas ile Abbas yönetimi arasında, buna yönelik önerilerin de görüşüldüğü Mısır'ın aracılığıyla yürütülen iktidar paylaşımı görüşmeleri başarısızlıkla sonuçlanmıştı.

Ama hem Hamas'ın bu önerilerle ilgili tutumu, hem de İsrail'in operasyon sonrasında Gazze'de Hamas'ın ne tür bir rol oynamasına razı olacağı bilinmiyor.

Hamas ile Abbas yönetimi arasında doğrudan görüşmeler de kesilmiş durumda.
Ancak bir Hamas heyeti, Mısır'ın önerilerini dinlemek için Suriye'den Mısır'a hareket etti.
Mısır Dışişleri Bakanı Ahmed Abdül Gheit ise herhangi bir ateşkes anlaşmasının anahtar unsurunun, Hamas ve Abbas yönetimi arasında siyasal görüşmelerin yeniden başlaması olduğunu söyledi.
 

İsrail'in tutumu

İsrail'in ise yalnızca AB gözlemcilerin sınır geçişlerine dönmesinden tatmin olmayacağı belirtiliyor.

İsrail'in, 2006 savaşından sonra Güney Lübnan'a yerleştirilen uluslararası gözlemcilerin çalışmalarından dolayı düş kırıklığına uğradığı bildiriliyor.

İsrail yetkilileri, Hizbullah'ın, sınırda gözlemcilerin bulunmasına karşın silah yığınağı yapmayı sürdürdüğünü ileri sürüyorlar.
 

Sınıra fiziksel engeller

İsrail'in eski ABD büyükelçilerinden Danny Ayalon, kaçakçılığı önlemek için Gazze ile Mısır arasındaki sınıra fiziksel engellerin yerleştirilmesinin de herhangi bir anlaşmada bulunması gerektiğini bildirdi.

İsrail'in diplomatik çabalarından bilgi sahibi olan Ayalon, Gazze-İsrail sınırında özel gözlem iskeleleri kurulması ya da sınırda yerin altında derine inen beton duvarlar yapılması düşüncesinin gündeme geldiğini kaydetti.

İsrailli bir yetkili ise görüşmelerde yeni sınır engellerinin de gündeme geldiğini dile getirdi.
Abbas yönetiminin dışişleri bakanı Riad Maliki ise Gazze gümrük kapılarına uluslararası gözlemciler yerleştirilmesi düşüncesine Arap ülkelerinin geniş destek verdiklerini söyledi.
Maliki, Arap ülkelerinin dışişleri bakanlarıyla bir toplantıya katıldıktan sonra New York'ta BM merkezinde gazetecilere yaptığı açıklamada, ''Bu düşünceye gerçekten karşı çıkan tek bir kişi bile duymadım'' dedi.