Sahneden bağımsızlığa

Brüksel Kraliyet Operası

Orada bulunan banklardan birini kapıyor, oturuyorum. Orta yaş ve üzeri Belçikalılar damlıyor yavaş yavaş. Gençler ve çocuklar yok denecek kadar az. Çinli turistler dikkatimi çekiyor. “Pro Belgica” adlı kraliyet yanlısı dernek üyeleri kocaman Belçika bayraklarıyla kutlamaya milli ruh katmaya çalışsa da nafile. Orada bekleyenlere dağıttıkları küçük kâğıt Belçika bayraklarının üzerinde yayın organlarının logosu dikkatimi çekiyor. Türkiye’de Cumhuriyet Bayramı kutlamalarında kâğıt bayraklar üzerinde Cumhuriyet gazetesi logosu görseniz ne düşünürsünüz? Fena da olmaz hani!
Bir önceki akşam Place du Jeu de Balle’de balo ile başlayan 21 Temmuz Belçika ulusal bayramı kutlamalarının ilk ayağında Kral Phillippe ile ailesi (eşi Kraliçe Mathilde ve dört çocuğu) tören sonrası katedral civarında toplanan yaklaşık bin kişiyi selamladı.18 yaşına giren Prenses Elizabeth’i bir ara annesi Mathilde ile karıştırdım. Zaman ne çabuk geçiyor...
Öğleden sonra 100 bin kişinin izlediği geleneksel askeri geçit töreni yapıldı. Bu yılın teması Belçika’nın Nazi işgalinden kurtuluşunun 75. yılıydı. Bu nedenle o zamandan kalma 20 askeri araç da geçit töreninde yerini aldı. Kutlamalar gün sonunda havai fişek gösterisi ile sona erdi. Belçika ulusal gününde tarihte yolculuğa çıkıp, opera sahnesinden Belçika’nın bağımsızlığına giden direnişin izini sürmek istiyorum. Bağımsızlık günü yanlış seçilmiş çünkü. Operada bağımsızlık ateşinin alevlendiği 25 Ağustos gününü bizim 19 Mayıs’a benzetsek yeridir.
Belçika’nın önemli politikacılarının da aralarında bulunduğu birçok kişi 21 Temmuz’un niçin Belçika’nın ulusal günü olduğunu tam olarak hatırlayamaz. 2007 yılında o zamanki başbakan Guy Verhofstadt (Flaman Liberalleri) birkaç dakikalık duraksamadan sonra bu soruya doğru yanıt verebilmişti. Bir sonraki başbakan Yves Leterme (Flaman Hıristiyan Demokratları) ) ve Valon Bölgesi başbakanı Rudy Demotte (Frankofon sosyalistleri) bu sorunun yanıtını verememişti.
Belçika bağımsızlığını 1830 yılında Hollanda Birleşik Krallığı’ndan ayrılarak kazandı ancak ulusal gün kutlamalarının birçok insanın düşündüğü gibi 1830 ile hiçbir ilgisi yok.
Daha önce, kutlamalar 1830 Eylül ayındaki direnişten sonra Hollanda ordusunun Brüksel’den geri çekildiği 27 Eylül’de yapılıyordu. (Bu gün hâlâ Frankofonlar tarafından bağımsızlık günü olarak kutlanıyor). 1890 yılında, ulusal günün tarihi, Belçika’nın ilk kralı I. Leopold’un anayasal düzenlemelere göre yemin ederek krallık tacını taktığı 21 Temmuz olarak değiştirildi.
2. Fransız İhtilali yani 1830 Temmuz Devrimi sonrası, 25 Ağustos 1830 tarihinde Brüksel Kraliyet Operası’nda (Theatre Royal de la Monnaie) oynanan Daniel Auber’in yazdığı romantik milliyetçi oyun “La Muette de Portici” (Porticili Dilsiz Kız), 17. yüzyıl ortasında İspanya işgali altındaki Napoli’de yaşayan balıkçı kız Fenella’nın öyküsüne odaklanıyor. İspanyol bir soylunun önce baştan çıkarıp sonra terk ettiği Fenella’nın kardeşi, İspanyol işgalcilere karşı bir ayaklanmanın fitilini ateşler. Operadaki “Anavatanın kutsal aşkı /Ver bize gururu ve cesareti / Ülkeme borçluyum hayatımı /O da bana borçlanacak özgürlüğünü” sözleri bağımsızlık ateşini körükleyerek Belçikalıların ayaklanmasına yol açtı. Benzeri ayaklanmalar 27 Ağustostan itibaren Liege, Verviers, Namur, Mons ve Leuven’de de gerçekleşti.
Zaten opera Fransız Devrimi’nin körükleyicisi olarak da nam yapmış ve insanları özgürlüğe teşvik ettiği için çoğu yerde yasaklanmış. Özgürlük duygusu kabaran seyirciler, opera gösterisi biter bitmez, “vive la liberté/yaşasın özgürlük” sloganları atarak Brüksel sokaklarına döküldüler. Hükümet binalarını işgal ettiler, fabrikalara saldırdılar. Daha sonraki günlerde Belçika’nın bağımsızlığı için bir bayrak tasarladılar ve 1. William’ın Hollanda Birleşik Krallığı ordusuna karşı direnişe destek toplamak için kullandılar. Eylül ayında Brüksel’de askerler ve direnişçiler arasında kanlı sokak çatışmaları yaşandı. Direnişçiler 4 Ekim’de bir Bağımsızlık Bildirgesi hazırladılar ve 20 Aralık’ta Londra Konferansı, Hollanda Birleşik Krallığı’nın dağıldığını ilan etti. Kısa bir süre sonra ise Belçika’nın bağımsız bir ülke olduğu herkes tarafından kabul edildi.
Kafaya koyduğum gibi katedraldeki törenden neo-klasik mimarisi ile dikkat çeken opera binası La Monnaie’nin yolunu tutuyorum. Birkaç yangın geçiren bina Brüksel’in ortasında opera, bale ve klasik müziğin abidesi olarak varlığını hissettiriyor. Belçika bağımsızlık ateşi burada yakılmış. Neo-klasik Place des Martyrs meydanına (Şehitler Meydanı) gitmeden önce Özdemir İnce hocamdan “Brüksel’in acayip kafeleri” yazısına almadığım için fırça yediğim opera binasının hemen arka tarafında bulunan asırlık La Mort Subite kafede bir bira molası veriyorum. Belçika devriminin izini sürmeye devam ettiğim Place des Martyrs, isimsiz 1830 isyancılarının ulusal şehitliği aslında.1838 yılında alanda açılan Pro Patria anıtında kimliği belirlenebilen 467 kişinin adı var. 1830 direnişinde aldığı yaralar nedeniyle yaşamını yitiren Kont Frédéric de Merode’nin heykeli dikilmiş 24 Eylül 1898 tarihinde. Belçika ulusal marşını (Brabançonne) yazan Jenneval mahlasıyla bilinen Alexandre Dechet’in 1897’de dikilen heykelini de görmeniz mümkün alanda.
Belçikalılık diye bir kavramın oturtulamadığı Belçika’da ulusal(!) bayram çok. Federal Belçika’nın ulusal günü 21 Temmuz. 11 Temmuz Flaman Bayramı, 27 Eylül Fransız Topluluğu Bayramı, Eylül’ün 3. pazarı Valon Bayramı ve 15 Kasım ise Alman Topluluğu Bayramı olarak kutlanıyor. Brüksel Bölgesi ise kutlamalarını 2. Dünya Savaşı’nın sona erdiği 8 Mayıs’ta yapıyor. Bu tarih civarında Brüksel’de Iris Festivali gerçekleştiriliyor.
Tüm bu karmaşaya ne gerek var! Belçika’da bağımsızlık ateşinin operada yakıldığı ve sokağa taştığı gün olan 25 Ağustos, federal, bölgesel ve topluluk düzeyinde tüm Belçika’da bağımsızlık günü ilan edilsin!

[email protected]