Tek Kollu Cemal Nimet Abla’ya karşı

Yılbaşı yaklaşırken habercilerin değişmeyen klasik gündemi de Milli Piyango’nun yılbaşı çekilişi ve yılbaşında eğlence mekânlarının menüsü ile kişi başı fiyatı olur. Önce Milli Piyango’nun yılbaşı çekilişinde verilecek büyük ikramiyenin miktarı merakla beklenir. Ardından da büyük ikramiye miktarının ne kadar banknot ettiği ve bu paraya neler alınabileceği üzerine haberler yapılır. Biletlerin piyasaya sürülmesinden hemen sonra da hemen bir foto muhabiri uğurlu gişe olarak nam yapmış Bahçekapı’daki Nimet Abla Gişesi önüne gönderilir. Piyango bileti almak için kuyrukta bekleyen insanlarla görüşülür, büyük ikramiyenin çıkması halinde parayı nerelere harcayacağı sorulur. Büyük ikramiye bedeli ile kaç ev, kaç araba alınacağı, aylık faizinin kaç lira edeceği hesaplanır. Yurdum insanı da bir ay boyunca bir hayal dünyasında gezinir durur. Dünya turuna çıkılır, son model arabalar, evler, yazlıklar alınır ve 1 Ocak günü geldiğinde, bir kaç gün ikramiyenin çıktığı talihlilerin kim olduğuna kafa yorulur ve hayaller bir yıl daha ertelenir.

Bu yıl da gündem değişmedi. Milli Piyango’nun yılbaşı büyük ikramiyesinin 70 milyon TL olduğu açıklandıktan sonra Nimet Abla Gişesi’nin önünde uzun kuyruklar oluştu. Istanbul dışından da gelenlerin sayısı hayli fazlaydı. Nimet Abla’dan bilet alanların sayısının çok fazla olduğu için ikramiye çıkma oranın da aynı ölçüde arttığını hesaba katmadan ve sadece uğuruna inanılan Nimet Abla Gişesi, Milli Piyango bileti satan gişelerin en eskisi. 1939 yılında başlayan Milli Piyango çekilişlerinin ilk yıllarında Nimet Abla’nın da zorlu rakipleri olmuş. Tek Kollu Cemal, Uğur Gişesi, Şehzadebaşı’nda Naşit Gişesi, Münevver Cevat’ın “Uğurlu El Ayyıldız Gişesi”, Kadıköy Milyon Gişesi, Beşiktaş Servet Gişesi, i, Beyoğlu Zengin Gişesi, Kısmet Gişesi, Kader Gişesi Ventura, Bahçekapı Akgün Gişesi, Sirkeci Harp Malûlü Kardeşler Gişesi gibi.

Gişeler arası rekabet
1930’lu ve 40’lı yıllarda bu gişelerin, özellikle Nimet Abla, Tek Kollu Cemal ve Uğur gişelerinin rekabeti gazete ilanlarına da yansımış. Gazetelere tam sayfa, yarım sayfa ilanlar veren Milli Piyango Gişeleri bu ilanlarda kendi gişelerinin ne kadar uğurlu olduklarını göstermek için ikramiye kazananların adlarını, ne iş yaptıklarını ve kaç para kazandıklarını açıklarken rakip gişelere laf sokuşturmaktan, rakiplerini ikramiye kazananları kendilerinden bilet almış gibi gösterme sahteciliği yaptıklarını ima etmekten de geri durmuyorlar. Bu ilanlarda dönemin Istanbul’una ilişkin bilgiler de alıyoruz.

Nimet Abla’nın 8 Şubat 1940 tarihinde Cumhuriyet Gazetesi’nde yeralan yarım sayfalık ilanda tanıtımı şöyle yapılıyor:
“Daima doğruyu söyleyen ve büyük ikramiyeleri vermekle şöhret kazanan Nimet Gişesi sahibi Nimet Abla, yedi seneden beri Nimet Abla’nın uğurlu elinden inat edercesine bilet almakta devam eden Tophane’de 2. numaralı Askeri Dikimevi saraç kısmında 155 No.lu ustabaşı Balıkesirli Bay Aziz’e 41141 No.lu biletle 80 bin lirayı kazandırdı ve paralarını tamamen verdi.
Yirmi bin lire 6605 No.lu biletle Osmanbey’de Vildan Apartmanı’nda mobilyacı B. Mihran’a, 15 bin lira 31650 No.lu biletle Samsun’da Bay Hakkı’ya, 12 bin lira 12908 No.lu biletle ismini vermeyen bir bayana, 10 bin lira 7905 No.lu biletle adresini vermeyen Bay Mordoha’ya kazandırdı.
Nazarı Dikkate: Birinci keşidede bilet alamayan müşterilerime ikinci keşide de devamlı olmak üzere 1 liradan bilet vereceğim.
Mühimdir okuyunuz: Ikinci keşide biletleri gelmiştir. Son günlerin kalabalığına kalmadan bir an evvel biletleri almanızı rica ederim.
Adrese dikkat: Istanbul, Eminönü Tramvay Caddesi No: 29”

‘On para kesmeden hemen teslim’
Nimet Abla, bir başka gazete ilanında “Mühimdir okuyunuz” başlığı altında şu duyuruyu yapıyor:
“Nimet Abla kazandırdığı ikramiyeleri hiçbir namla on para kesmeden paralarını derhal veriyor. Sayın müşterilerimizin bizzat gelerek paralarını almalarını rica ederim.”
Bu duyurudan anlaşıldığına göre demek ki bazı gişeler, ikramiye kazananların paralarından kesinti yapıyormuş.

‘Uğur, uğurdan üstündür’
Nimet Abla, gazetelere ilan vererek tanıtım yapar da rakipleri durur mu? En büyük rakibi Tek Kollu Cemal adıyla bilinen Cemal Cantez de hemen her çekilişte tam ve yarım sayfa ilanlar vererek en uğurlu elin kendi eli olduğunu ilan ediyor. Harp Gazisi Tek Kollu Cemal bir ilanında kendi uğurunu şöyle ifade ediyor:
“El elden üstün olduğu gibi uğur da uğurdan üstündür.
Milli Piyango’nun kurulduğu günden beri bu kadar büyük bir talih dağıtma rekoru Tek Kollu Cemal’den başka hiçbir piyango bayiine nasip olmadı.
Tek Kollu Cemal, dünkü keşide de aynı numaralı biletle iki müşteriye yüzer bin liradan tam 200 bin lira kazandırdı.

1- Mahmutpaşa’da Tarakçılar’da fanila mağazasında tezgahtar Çakır ve üç arkadaşının Tek Kollu Cemal’den aldıkları 6468 numaralı biletle en büyük ikramiye olan 100 bin lira isabet etti.
2- Tek Kollu Cemal ikinci 100 bin lirayı Bomonti’de Ebekız Sokağı’nda Vagonli şirketinin muhasebecisi Bay Haldun’un eşi Bayan Afife’ye kazandırarak kendisini büyük servete kavuşturdu.
Bu işitilmemiş ve misli görülmemiş çifte muvaffakiyet gösteriyor ki, Tek Kollu Cemal gişesinden bilet alan ve ısrarla sonuna kadar takip eden her vatandaş günün birinde kendisinin de zenginler arasına karışabileceğini ümit etmekte haklıdır.

Tek Kollu Cemal talihli müşterilerini bizzat evlerinde ziyaret ederek kendilerine müjdeli haberi verdi. Bir kolunu vatan hizmetinde kaybederek tek kolu ile çalışan Tek Kollu Cemal, müşterilerinin yüzünü güldürmek hususunda daima ön safta ve daima tektir.
Sayın Bay ve Bayanların artık uğurlu gişe aramakta tereddüt etmeyerek yalnız senelerden beri her keşidede büyük ikramiyeler kazandırmakla nam veren Malul Cemal gişesine koşmaları menfaatleri icabıdır.”

Uğur gişesi farkı
Nimet Abla Tek Kollu Cemal’e oranla daha mütevazı ilanlar veren Uğur Gişesi’nin sahibi Ömer Uğur, verdiği ilanlarda rakiplerine suçlamalar da yöneltiyor:
“Piyangonun en eski gişesi Uğur Gişesidir.
Hiçbir zaman şatafatlı ilanlarla kazanan müşterilerini teşhir etmeyen, herhangi başka bir gişeden kazanılmış bir ikramiyeyi, kendi gişesinden çıkmış gibi teşhir etmeyen gene Uğur Gişesidir.
Her zaman büyük ikramiyeyi kazandıran gene Uğur Gişesi’dir.
Uğur Gişesi Karaköy Caddesi Postane karşısındadır.”

Genellikle sanıldığı gibi, 1926 yılında başlayan Tayyare Piyangosunun Cumhuriyet döneminin ilk nakit para ödüllü piyangosu olduğu doğru değildir. Ondan bir yıl önce, 1925 ‘te Türkiye Tayyare Cemiyeri Mektepleri yararına üç ayda bir para ödüllü piyangolar düzenlenmiş ve aynı yıl içinde (1 Temmuz, 15 Eylül, 15 Aralık tarihlerinde) üç çekiliş yapıldıktan sonra, kurulan sistem yeni bir örgütlenmeyle Tayyare Piyangosuna dönüştürülmüştür.

Cumhuriyet’in başlarında (16 Şubat 1925 ‘te) kurulan ve on yıl sonra (24 Mayıs 1935’ te) adı Türk Hava Kurumu’na çevrilen Türk Tayyare Cemiyeti, Hava kuvvetlerine pilot yetiştirmesi ve uçak alması ve hatta uçak yapması için birçok gelir kaynağıyla donatılmıştır. Tayyare Piyangosu Diyarbakır Milletvekili Zülfü Bey ve arkadaşlarının 3 Aralık 1925 tarihli piyango keşidesinin münhasıran Tayyare Cemiyeti’ne ait olması hakkında verdikleri önerge 9 Ocak 1926’da TBMM’de kabulünden sonra düzenlenmeye başlandı.

Bianco’dan esinlendi
Piyango çekilişlerini Türkiye’de organize eden ve başlatan Italyan uzmanın soyadı olan Bianco’dan esinlenerek “Piyanko” adıyla anılmıştır. Harf devrimi sonrasında Piyango olarak düzeltilen kelime, günümüze kadar gelmiştir. 9 Ocak 1926 tarihinde 710 sayılı kanunla kurulan Tayyare Piyangosu on iki yılı aşkın bir süre işledikten sonra kaldırılmış ve yerine, 5 Temmuz 1939 tarih ve 3670 sayılı kanunla Maliye Bakanlığına bağlı Milli Piyango Idaresi kurulmuştur. Biletler Tayyare Piyangosu adı ile basılmıştır. 19 Nisan 1926 – 11 Ocak 1929 tarihleri arasında eski harfli olarak 34 kez çekiliş yapılmıştır. Harf devriminden sonra da “Tayyare Piyankosu” adı ile yeni harflerle çekilişlerine devam edilmiştir. 11 Şubat 1929-11 Temmuz 1929 tarihleri arasında toplam 6 çekiliş yapılmıştır. THK tarafından 19 Nisan 1926’dan beri yürütülen piyango işlemleri, 31 Aralık 1939 tarihi itibari ile Milli Piyango Idaresinin kendi isim ve logosu ile çekilişlere devam edile gelmektedir.
Havacılık Tarihi Araştırmacısı Yazar Mustafa Kılıç’ın bu konuda muazzam bir çalışması var. Tayyare Piyangosu tarihine ilişkin çok değerli bilgeleri içeren bu çalışmada o döneme ait görseller de hayli ilginç. Eski harfli piyango biletleri, çekilişin yapıldığı dolaplar ve gişelerin resimlerini bugüne ulaştırmış Mustafa Kılıç.