G20 zirvesi sonrası Suriye diplomasisi hareketlendi. ABD ve Rusya liderlerinin zirvede “uzlaşamadıkları” beyan edilmiş olunsa da sahada “husumetlerin aşamalı olarak durdurulmasına” dayandırılan “askeri ve siyasi koordinasyon anlaşması” nihayet çıktı. Bayram arifesine denk gelmesi tesadüf olmasa gerek. Anlaşmanın, Cenevre’de 13 saat bekleşen gazetecilere pizza ve votka eşliğinde sunulmasını ise iki ülke kamu diplomasisinin becerisine yazmalı.
***
Suriye’de bunca ateşkes gömülmüşken, bu seferkinin de işe yarayacağı pek şüpheli. Ama Suriye’de bir yandan işbirliği yapıp diğer yandan birbirlerine çelme takmaya çalışan iki büyük gücün resmi beyanlarının satır aralarını okumaktan yorgun düşsek bile, bu sefer “savaşın bitebilmesi umuduyla” bir nebze iyimser bakabiliriz.
Anlaşma için önce “şeytan ayrıntılarda gizli” demeli. Zira detayları “sabotajlara mahal bırakmamak” için açıklanmıyor. Sızıntıları biliyoruz. Özetle:
• Bugün başlayan “ateşkes” ilk 48 saatte tutarsa bir haftaya (bayram sonuna) uzayacak. Çatışma bölgelerine insani yardım ulaştırılacak. Anlaşma Halep’in doğusundaki kuşatmayı kırma çabası boşa çıkan El Kaide’nin mümessili Nusra Cephesi (cilalı yeni ismiyle Fetih Şam Cephesi) ile cihatçıların bulunduğu güneybatısı ile Halep’in kuzeybatısındaki Kastello yolunu içeriyor. Bu bölge askersizleştirilecek ama tabii kim, neyi, nasıl, orası meçhul.
• Bu süre zarfında ABD’nin “ılımlılık” atfederek desteklediği gruplar Nusra’dan ayrılacaklar. Ve ABD, hem Nusra hem de ayrılmayanlara Rusya ile birlikte Ortak Uygulama Merkezi’nin koordine ettiği askeri eylemlere girişecek.
• Hep olduğu üzere, Suriye ordusu Halep ve Şam’da kazanımlar elde etmekteyken gelen ateşkes, Suriye Hava Kuvvetleri’ni “IŞİD’e operasyonlarla” ve Lavrov’un ifadesiyle “uzlaşılan yerleri vurmakla” sınırlandırıyor. Yani egemenlik hakları toptan Rusya’ya teslim. Karada ise ateşkes ihlallerine yanıt seçeneği açık.
***
Şam yönetimi anlaşmayı onayladı, İran olumladı. Muhalefet ise “ABD sırtımızdan bıçakladı” modunda. İroniktir ki, artık işi El Kaide’yi “Sünnilerin temsilciliğine” yükseltip işi desteğe vardırmış Amerikan ana akım medyası da...
Peki, Nusra olmadan hükümleri geçmeyen ve ateşkesleri hep yeniden gruplaşıp silahlanma fırsatı kılmış cihatçı gruplar ne yapacak? Bazıları Türkiye’nin operasyonuyla Cerablus’a çekilmiş olsa da kalanlar var. Al Arabiya’ya bakılırsa Ahrar şimdiden bölündü. Haklılar da. Bu kez yan çizmezlerse, Amerikalıların BM’nin bu yıl başlarında IŞİD ve Nusra ile birlikte “terör listesine” almaya çalışıp Suudiler ve Türkiye’den veto yediği grupları vurması icap edecek.
***
Anlaşma gizli yanlarıyla, bir yandan Obama ile Putin’in pazarlıklarının derinliğini, diğer yandan ABD’nin zafiyetlerinin tezahürü. Bu bağlamda Türkiye’nin Fırat Kalkanı owperasyonunu B planı/fırsat görme sebeplerine işaret ediyor.
Kanaatimce bu Obama/Kerry’nin 8 Kasım’dan itibaren resmen “topal ördek” pozisyonuna düşmeden önce Suriye sahasını en azından “hal yoluna koymak” için son hamlesi. “Şahin” Hillary Clinton’ı bekleyen Washington’da öfkeyle karşılanması şaşırtmıyor.
***
15 Temmuz darbe girişimini “dönüm noktası” kılmayı başarmış Türkiye’ye gelince... Suriye Kürtlerini engelleme ajandası eşliğinde bir o tarafa, bir diğer tarafa “dirsek atarak” beş yıldır ilk kez “zekice hamleler” yapıldığına şüphe yok. Sorun Ankara’nın Suriye sahasında kendine açtığı alanı, ateşkes eşliğinde nasıl kullanacağında. Rusya ve İran ile gizli anlaşma iddialarına rağmen kanımca rejim değişikliği ajandası gömülmüş değil. “Rakka ve Musul’a karadan müdahil olma” arzularının beyanı hâlâ “bataklığı havuz sanıp atlama” hevesinin işareti. “Suriye’de, Irak’ta, Libya’da oynanan oyunu da bozacağız. Dünyanın her yerinde oynanan oyunları bozacağız...” cümlelerinin iç tüketim değeri bir yana, TSK iki süper gücün Suriye/Irak sahasında kara ordusu haline gelecek değil ya... Yani inşallah.
