Yazarlar Günün Köşe Yazıları Spor Konuk Yaşam Tüm Yazarlar
Liberal dünya düzeninin sonunun başlangıcı - Nejat Eslen
Soğuk Savaş döneminde
ABD’nin ve NATO’nun
nükleer stratejisini
hazırlayan önemli strateji
geliştirme merkezi RAND’ın
mayıs ayında yayımladığı,
“The Sources of Renewed
National Dynamism”
(Yenilenen Ulusal
Dinamizmin Kaynakları)
başlıklı rapora göre, azalan
göreceli üretim kapasitesi,
yaşlanan nüfusu, kutuplaşan
politik sistemi, yozlaşmış
bilgi ortamı, Çin’in giderek
artan meydan okuyuşu ve
çok sayıda kalkınmakta olan
ülkenin Amerikan gücüne
olan saygısındaki azalma
ABD’nin rekabet gücünü
tehdit etmekte ve düşüşünü
hızlandırmaktadır. RAND’a
göre, tarihi örnekler,
düşüşteki büyük güçlerin
nadiren yeniden yükselişe
geçtiğini göstermektedir.
İmalat kapasitesindeki
göreceli düşüş, küresel güç
mücadelesinde, ABD’nin
en güçlü rakibi Çin ile
ilişkisinde, en önemli sorunu
oluşturmaktadır.
Dünyada hâlâ en büyük gayrisafi hasılayı gerçekleştiren ABD’nin 2023 yılında dış ticaret açığı 773 milyar dolardır. Aynı yıl, Çin’in dış ticaret fazlası ise 823 milyar dolar; ABD’nin Çin ile ticaretindeki açık ise 280 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
ABD'NİN ASIL SORUNU
Bu çelişkinin nedeni, ABD gayrisafi hasılasında en büyük payı imalat değil, hizmet sektörünün almasıdır. 2023 yılı değerlerine göre ABD imalat sektörünün gayrisafi hasıla içindeki payı, 2.8 trilyon dolar ile sadece yüzde ondur. Aynı yıl Çin’de ise imalat sektörü 5.59 trilyon dolar ile toplam gayrisafi hasılanın yüzde 31.7’sini oluşturmuştur. Bir başka ifade ile Çin’in imalat sektörünün kapasitesi, ABD’nin imalat sektörünün kapasitesinin yaklaşık iki katıdır.
Örnek olarak ifade etmek
gerekirse, çelik ve elektrikli
araç (EV) üretiminde
Çin’in, açık ara ABD’nin
önünde olduğu söylenebilir.
2023 yılında, Çin’in çelik
üretimi 1.019 milyon ton;
ABD’nin çelik üretimi ise
sadece 80.7 milyon ton
olarak gerçekleşmiştir.
Aynı yıl Çin’de 9.3 milyon
elektrikli araç
(EV) üretilmiş ve
dünyada, çoğu
Batı markalı
elektrikli
araçların
satışının yüzde
altmış beşini Çin
gerçekleştirmiştir.
ABD,
Çin’in imalat
sektöründeki bu
üstünlüğüne,
Trump’ın
başkanlık
döneminden bu
yana Çin’den
ithal edilen
ürünlere yüksek
gümrük vergisi
uygulayarak karşı
koymaktadır.
Biden yönetimi,
14 Mayıs 2024’te,
Çin’den ithal
edilecek çelik ve alüminyum
ürünlerine yüzde 25, yarı
iletken ürünlere yüzde
50, elektrikli araçlara
yüzde 100, elektrikli araç
bataryalarına yüzde 25,
güneş pillerine yüzde
50, tıbbi ürünlere yüzde
50 gümrük vergisi
uygulayacağını açıklamıştır.
DÜZEN ÇÖKÜYOR
İkinci Dünya Savaşı’ndan
sonra ABD liderliğinde
kurulan kurallara dayalı
dünya düzeni olarak da
tanımlanan dünya düzeni,
ekonomide ve uluslararası
ilişkilerde liberalizmi esas
alan dünya düzeni olarak
tanımlanmıştır. Açık
pazarlar, serbest ticaret,
malların ve sermayenin
serbest dolaşımı, gümrük
vergilerinin kaldırılması
bu düzenin karakterini
oluşturmuştur. ABD, Çin
mallarına yüksek gümrük
vergileri uygulayarak liberal
dünya düzeninin kurallarını
çiğnemekte ve korumaya
çalıştığı bu düzeni kendi
elleri ile tarihin mezarlığına
gömmektedir.
Bu şartlarda, Çin’in
yükselişini frenlemek
ve küresel liderliği
sürdürebilmek için ABD’nin
önünde iki seçenek olduğu
ifade edilebilir:
Birincisi, imalat sektörünü
yeniden güçlendirerek
Çin ile rekabet edebilecek
kapasiteye çıkarmak. Bu
seçeneğin, birçok nedenle
başarı ihtimalinin düşük
olduğu söylenebilir.
İkincisi, Asya-Pasifik’te Çin’e karşı Ukrayna savaş modelini Tayvan ile uygulamak ve başta Japonya ve Filipinler olmak üzere bölgedeki müttefikleri bu savaşta kullanmak. Savaşmadan hasmın direncini kırmayı amaçlayan stratejik kültürü nedeni ile Çin’in bu oyuna gelmesi uzak bir olasılıktır.
İKTİDAR ADAYININ POLİTİK TUTUMU
Son sözüm iktidar adayı
CHP ile ilgilidir. CHP,
“Türkiye Atlantik blokunun
üyesidir; bu nedenle de her
şartta Atlantik bloku ile
birlikte hareket edecektir”
diyerek bu anlayışa göre dış
politika mı uygulayacaktır;
yoksa dünyadaki bu değişimi
ve kurulmakta olan yeni
düzeni dikkate alarak, daha
esnek dış politika vizyonu
mu geliştirecektir. Bu
sorunun cevabı Türkiye’nin
kaderini etkileyebilecektir.
Nejat Eslen
EMEKLİ TUĞGENERAL
Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları
Günün Köşe Yazıları
Video Haberler
-
Ergin Yıldızoğlu ABD başkanlık seçimlerini değerlendirdi
-
Yaz salgınına dikkat! Uzmanından kritik uyarı...
-
Sıcak ve gergin olimpiyat, Paris 2024 başlıyor
-
“Herkes yattıktan sonra gece çocuk gibi ağlıyorum”
-
Uzmanlar uyarıyor: 'Besin alerjileri, giderek artıyor'
-
Doğa Parkı sakinlerinin ilginç serinleme yöntemi
-
Meyve sebze yıkarken dikkat edin!
-
Dünyanın en eski ve en küçük memeli hayvanı!
-
Yıllardır E-5 karayolunda yürüyen adamın hayat hikayesi
-
'Dünya Kebap Günü'nde mevsimlik işçilere kebap dağıtıldı
En Çok Okunan Haberler
-
AKP'li Külünk: 'Erdoğan sosyolojisi eriyor'
-
İBB'den flaş 'SGK borcu' açıklaması
-
İktidara yakın anketçiden 'CHP' açıklaması
-
'Oflu duruşuna, ellerine sağlık…'
-
'Erdoğan'ın talimatıyla darbe girişimi var'
-
'Bu işi çözün, sorumluları hesaba çekin' talimatı
-
‘15 büyükşehirin borcu yok’
-
Özgür Özel'den savcılığın TÜİK kararına jet yanıt
-
Tuğrul Türkeş Bakan Tunç'u hedef aldı
-
Hibrit araçlarda ÖTV düzenlemesine gidildi