30 yılda 147 milyon ağaçlı bir ormanın yaratıcısı ve Kara Kıtası’nın 2004’te ilk NOBEL Barış Ödülü’ne layık görülen kadını Kenyalı Wangari Maathai, 25 Eylül 2001 Pazar günü Nairobi’de kansere yenik düşerek yaşama veda ettiğinde 71 yaşındaydı. Adı pek bilinmeyen ne ki salt Afrika’da değil, tüm dünyada kadın hakları ve barışın yanı sıra çevrenin ve bio-çeşitliliğin hizmetinde savaşan bu müstesna kadın, Afrika’nın bir Amerikan üniversitesinden diplomalı ilk biyolog- veterinerlerinden biriydi. 1977’de, 30 yılda 147 milyon ağaçlı dev bir ormana dönüşen “Yeşil Kuşak Hareketi”nin (Green Belt Mouvement) kurucusu için ödül töreninde jüri “onun sürdürülebilir kalkınma ve bio-çeşitliliği koruyan, ama aynı zamanda demokrasi ve özellikle de kadın hakları başta olmak üzere, insan haklarının korunmasıyla ilgili hizmetleri göz önüne alınarak ödüle layık görüldüğünün” altını çizmiştir. Kırsal kesimde yaşayanların yakın çevrelerini korumaları ve bundan gelir sağlamalarını 2007’de Nairobi “sosyal forumunda” çevreci ve altermondialist Maathai, yeniden ağaçlandırma programıyla 50 bin kadına iş yaratmış, dahası yeniden ağaçlandırmanın değerini orman kıyıcılarına karşı cesaretle savunarak tropikal ormanların yok edilmesinin önlenmesine katkıda bulunmuştur.

Maathai’nin kurucusu olduğu “Yeşil Kuşak Hareketi”nin öncülüğünde yaratılan 40 milyonu aşkın ağaçlı orman ve bio-çeşitliliğin korunması yanında, 50 bin kadına iş olanağı yaratmış, böylece toplumdaki kadın imajını olumlu yönde pekiştirmiştir. 2006’da yayımlanan biyografisi “Boyun Eğmeyen”deki anılarında Wangari Maathai, Afrika’daki iklim değişikliklerinin, özellikle de Kenya Dağı bölgesinde çevreye nasıl zarar verdiğini gözlemlemiştir. Oysa doğduğu tarihlerde söz konusu bölge zengin, yeşil ve verimli topraklara sahipti. Ormanların yok edilmesiyle söz konusu bölgedeki verimli topraklar eski niteliklerini kaybetmişlerdir. Maathai çevrenin korunmasıyla ilgili savaşımını Afrika’nın tümünü kapsayacak biçimde genişletmekten de geri kalmamış, örneğin son yıllarda Orta Afrika’da Kongo Havzası’ndaki ormanın korunması için de savaş vermiştir. Söz konusu orman Afrika’nın ikinci büyük tropikal ormanı unvanını taşıyordu.

1970’li yıllarda Kenya Kızıl Haç’ını yöneten Maathai o dönemdeki otoriter rejimin başkanı Daniel Arap Moi iktidarına karşı da savaşmıştır. Bu yüzden güvenlik kuvvetleri tarafından birçok kez yaralanmış, birden fazla kez de hapsedilmiştir. Çok partili döneme geçildiğinde ve 2002 seçimlerinde Mwai Kibaki’nin iktidara gelmesiyle 2003-2005 yılları arasında çevre bakanlığına getirilmiş, ne ki çok geçmeden izlenilen politikalardan hoşnut kalmamış, 2007’de Kibaki’nin yeniden seçilmesinin ülkeyi kaosa sürüklediği ve Kibaki’nin ülkeyi yönetmekte başarısız olduğunu savunduğu için iktidar çevrelerinden ölüm tehditleri bile almıştır.

Bir süre bir politikacıyla evlenen Maathai, daha sonra kocasından ayrılmıştır. Bu evliliğinden üç erkek ve Muta adında bir kız çocuğu olmuştur. Eski kocasının onun hakkında söyledikleri bu savaşçı kadının karakterini çok isabetli açıklamaktadır: “Maathai çok eğitimli, çok güçlü, çok parlak, çok inatçı ve denetim altına alınması olanaksız bir kişiliğe sahipti. İsyankârlık onun ikinci doğasıydı.”

Wingari Maathai’nin insan hakları, kadın hakları, doğanın, çevrenin, çok sevdiği ormanların korunması için verdiği yürekli savaşım, çok sayıda yürekli ve savaşçı benzeri gibi tarihteki yerini alacaktır. (*)

(*) Yazının hazırlanmasında bazı yabancı kaynaklardan yararlanılmıştır.