İki yıl önce 8 Haziran’da, değerli bir aydını, Tarhan Erdem’i sonsuzluğa uğurladık. Türkiye’ye yönetici, araştırmacı, yazar ve siyasetçi olarak çok değerli katkılar yapmış biriydi. Tarhan Erdem CHP’de ocak ve il yöneticiliğinden genel sekreterliğe; milletvekilliğinden bakanlığa kadar farklı görevler üstlenmiştir. Çalışkan, üretken, erdemli, “iyi ve örnek bir partili” idi. Ali Topuz ve Erol Tuncer’in yazdıklarına göre 1975’te İstanbul’da tek kişinin seçileceği “senatörlük” kendisine önerildiğinde, “ülke genelinde tanınan bir siyasetçinin aday gösterilmesini” isteyerek zarafetini ve inanılmaz özverisini göstermişti. Sağlığında CHP yönetimi kendisinden ne denli yararlandı bilmiyorum.

Ancak yaşasaydı, değişim isteyen bugünkü CHP yönetimine ve CHP’lilere, kendi deneyimlerinden ve yazdıklarından yola çıkarak neler önerirdi, ben Tarhan Erdem’i genç kuşaklara tanıtırken bunu yapmaya çalışacağım.

Kendisini, Boğaziçi Üniversitesi’nde öğrenci olduğum 1970’li yılların başında CHP İstanbul İl Eğitim Sekreterliği yaptığı sırada tanıdım. Görüşmelerimiz milletvekili olduğu yıllarda Ankara’da devam etti, 1980 sonrası İstanbul’da yoğun temas içinde dostluğumuz pekişti.

1980 askeri yönetimi sırasında Necdet Uğur, Ahmet İsvan, Tarhan Erdem, Av. Ali Turgan, Nezih Neyzi başta olmak üzere birçok değerli, dürüst ve birikimli siyasetçinin katılımı ile başlayan ülke sorunlarına çözümlerin aradığı toplantılar pandemiye kadar 40 yıla yakın sürdü. Tarhan Erdem bu sırada titiz çalışmalarıyla tanınan KONDA araştırma şirketini kurdu.

Tarhan Erdem

ÖZGÜN PROGRAM ÖNERİLERİ

Askeri yönetiminin kapattığı partilerin, SHP-Doğruyol koalisyonu döneminde çıkarılan yasa ile yeniden açılması sürecinde, 1992’de değerli devlet adamları Necdet Uğur, Ahmet İsvan ve Tarhan Erdem’in de aralarında bulunduğu birçoğu CHP’de ilçe başkanlığı yapmış, kurultay delegesi 14 kişi bir araya geldi. Amaç, CHP’nin 9 Eylül 1992’de yeni bir yaklaşımla, toplumun değişen sorunlarına çağdaş çözümler geliştirerek açılmasıydı. Aylarca üzerinde çalışılan ve bir parti programının temelini oluşturacak öneriler niteliğindeki çalışma “Yeni Yaklaşımlar” başlığıyla CHP kurultayında örgütle paylaşıldı. Kurultayda bu çalışmanın değerlendirilebileceği bir ortam bulunmayınca, program kamu yönetiminde üst düzeyde görev yapmış uzmanların katkılarıyla geliştirildi ve Demokratik Cumhuriyet Programı adıyla yayımlandı. CHP, üyeleriyle ülke sorunlarına çözümler geliştirirken ezilenlerden yana köklü reformlar içeren bu özgün düzen değişikliği programından da mutlaka yararlanmalıdır.

Tarhan Erdem CHP’nin baraj altında kaldığı 1999 seçiminden sonra, yeni bir başlangıç düşüncesiyle ve genel başkan Altan Öymen’in davetiyle 1999 -2000 yıllarında kısa bir süre CHP Genel Sekreterliği yaptı. O sırada geliştirdikleri program ve öneriler, bugün CHP yönetimine ışık tutacak bir yol haritası olabilir. Altan Öymen ve Tarhan Erdem görevlerini sürdürebilseler ve düşündüklerini hayata geçirebilseler Cumhuriyet Halk Partisi çok daha güçlü ve etkili olabilirdi. Tarhan Erdem, Deniz Baykal’ın yeniden genel başkan seçilmesiyle KONDA’ya döndü ve Radikal gazetesinde köşe yazarlığını sürdürdü. Kürt sorununun demokrasi içinde çözülmesi gereğine, aksi halde ülkede demokrasinin pekişemeyeceğine inanıyordu, bu yolda da epey çaba harcadı. Bu konudaki düşüncelerini DCP programı dışında “Kapana Sıkışanlara, Kürt sorunu sanıldığı ve gösterildiği kadar zor mu? (2008)” kitabında topladı.

ÖNEMLİ BİR REHBER

Tarhan Bey parti içi demokrasinin, önemini sürekli vurgulardı. Genel sekreterliği sırasında uygulamaları yanında bu konularda kitaplar yazarak iz bıraktı. “Tıkanan Siyaset” onun CHP Genel Sekreterliği sonrası düşüncelerini yansıtır. Tarhan Erdem hukukçu olmamasına rağmen, Turan Güneş ve İsmail Hakkı Birler ile birlikte partinin “tüzük uzmanları” arasında sayılırdı, seçim hukukunu iyi bilirdi, 1960’lı yıllarda CHP’ye İstanbul Belediye başkanlığı kazandırarak bunu kanıtlamıştı. Seçim kanunlarını ve anayasaları derleyerek hem siyaset bilimcilere hem de siyasetçilere değerli rehberler oluşturdu.

CHP bir tüzük kurultayına hazırlanırken Tarhan Erdem’in üzerinde önemle durduğu konuları özetle CHP örgütünün dikkatine sunmak isterim: Parti içi demokrasinin işlemesi için sağlam bir üye kütüğüne dayalı önseçimin zorunlu veya yaygın şekilde uygulanması gerekir. Önseçimin demokrasiye katkı sağlaması, ancak üye kayıtlarının yığma değil, şeffaf olması, üye kütüğünün düzgün tutulmasıyla olanaklıdır. Tarhan Erdem biri 1978 diğeri 2000’de iki kez CHP üye kayıtlarının yenilenmesini sağladı. Üye haklarının korunması, üyelerin örgütteki tüm çalışmalara ve seçimlere katılabilmesi, parti politikalarının ve yöneticilerin belirlenmesinde, adayların seçiminde etkin olabilmesi yılmadan savunduğu önerilerdi. Kongrelerin üst yönetimin etkisi olmadan yapılması önemle vurguladığı konuydu. Bugünleri görse kongrelerin belediyelerin etkisinden uzak toplanabilmesi için de çözüm arayışı içinde olacağını sanırım.

Dürüst, ciddi, çalışkan ve üretken bir insandı, bir devlet adamıydı. Demokratik Türkiye özlemiyle aramızdan ayrıldı. Özlemlerinin gerçekleşmesi dileğiyle onu saygıyla anıyoruz.

DOÇ. DR. MEHMET KABASAKAL

SİYASET BİLİMİ ÖĞRETİM ÜYESİ