21 yıllık AKP iktidarının kökleri eskidir. AKP’nin “yeni Osmanlıcılık” söylemi Osmanlı’daki ümmetçiliği canlandırmayı hedefliyordu. Recep Tayyip Erdoğan siyasete böyle başladı ve böyle sürdürdü. Ona göre, “Kürt sorunu” da ümmetçilikle çözülürdü. ABD’nin Irak’ı işgali ve Suriye’de çıkardığı iç savaş yüzünden ülkemize doluşan Araplar ise zaten ümmettendi. Hatta onlar Osmanlı’da da “Kavmi Necip” sayıldıkları için, “Etrakı bi idrak” denilen Türklerden değerliydiler! Suriyelilere, ABD’nin Afganistan’daki hezimeti sonrasında Afgan ve Pakistanlılar da katıldı.   

Çoğu kişi olaya sığınmacı işgali olarak baksa da sorunun ideolojik bir derinliği de var. Bu tarihi derinliği, 1983 basımı “Çağdaş Düşüncenin Işığında Atatürk” isimli kitap pek çok tanınmış akademisyen ve askerin yazılarında görebiliyoruz. Kitapta iki yabancı Müslüman yazar dikkat çekiyor. Bunlardan biri, Kenya doğumlu akademisyen Prof. Dr. Ali Mazrui, Afrika’da hem Osmanlı hem de devrimci Atatürk izlerini anlatıyor. 

LAİK YURTTAŞLIK

Malum, Osmanlı; tüm Müslüman toplumu (kullar) ümmet sayar, diğerlerini de milletler olarak ayırır, inancına karışmaz. Osmanlı “millet sistemi” böyleyken Atatürk’ün devrimci laik yurttaşlık üzerine kuruludur ulus sistemi. Mazrui’ye göre, Osmanlı’nın bu yöntemle yayılmacı çizgisini kolaylaştırmıştır. Hatta İngilizler bile, Osmanlı sonrası bu sistemi “dolaylı yönetim” adı altında taklit etmiştir. Atatürk’ün Fransız Devrimi’nden esin alan milliyetçi yöntemini ise daha çok Fransızlar, Afrika’da kullanmıştır. Mazrui şöyle diyor: “Mustafa Kemal’in Türkiye’sinde üç ana kültür vardı: Daha geniş olan İslam kültürü, Batı kültürü ve Türklerin kendi yerli kültürleri. Mustafa Kemal’in başarmaya çalıştığı şey, bir yandan Türk ve Batı öğelerini genişletmek, öbür yandan da üçlü mirastaki İslam öğesini azaltmaktı”.     

Atatürk Devrimi; başarılı olmuştur. Hatta Afrika’da örnek alınmıştır. Özellikle 1952’de Mısır devriminin önderi Cemal Adünnasır, tam bir Atatürk hayranı ve takipçisidir. Bir diğer “Atatürkçü”, Kenya’nın kurucusu Jomo Kenyatta’dır. Ona ülkesinde, “Mzee Kenyatta” denmiştir, bütün Kenyalıların yaşlısı, atası anlamında. Atatürk gibi, Batılı olup Batıcı olmayan ve Atatürk’ü örnek alan Afrika’nın diğer liderleri arasında Zimbabwe’den Robert Mugabe, Gana’dan Kwame Nkrumah, Uganda’dan Milton Obote, Nijerya’dan Nnamdi Azikiwe de vardır. 

Hintli Müslüman bilim insanı Dr. N. Ekmel Eyyubi de Müslüman Hintlilerin Atatürk ve Türk milletinin antiemperyalist Kurtuluş Savaşı’nı özümseyerek desteklediğini, Atatürk Devrimi’nin Hindistan’da Nehru ve Gandi tarafından benimsendiğini anlatır.  

Sonuçta, 19. yüzyılda kalmış ümmetçiliğin 21. yüzyılda canlandırılması, 20. yüzyılda tüm küresel güneye ilham olmuş Atatürk milliyetçiliği varken ham bir hayaldir. Buna ne kadar “milliyetçi mukaddesatçı” sosu eklenirse eklensin, tutmaz.

HASAN EREL

GAZETECİ