Yazarlar Günün Köşe Yazıları Spor Konuk Yaşam Tüm Yazarlar
Yasa riski altındaki mülkiyet hakkı - M. Önder TEKİN
Geçtiğimiz ay yayımlanan 7471 sayılı “Afet Riski Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Yasa”nın genel gerekçesinde Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası afet riski odaklı kentsel dönüşüm çalışmalarının baştan gözden geçirilmesi ve dönüşüm uygulamalarının ivedilikle başlatılması ve tamamlanmasının hedeflendiği görülmektedir. Hukukun üstünlüğü için riskli alanlar yaratan bu yasal düzenleme ile ilgili eleştirilecek hususların tamamının bu yazının boyutunu aşması nedeniyle bazı maddeler üzerinden kısaca değerlendirmeleri paylaşmak isterim.
HAK KAYIPLARI
Yasa ile Kentsel Dönüşüm Başkanlığı kurularak kentsel dönüşümde başkanlık rejimine geçilmiştir. Kentsel Dönüşüm Başkanlığı kurularak, kurumsal yapı değişikliğine gidilmesinin -kentsel dönüşümü merkezileştirme dışında- kentsel dönüşüm ve afet riskinin azaltılmasındaki olumlu, somut nedenleri açıklanmamıştır. Antik Yunan filozofu Sokrates’in, asırlar öncesinde “Yasalar beni suçlu görebilir ama esas suçlu yasalar” demesinde olduğu gibi yasal düzenlemeler bazen hakları korumaktan ziyade başka hak kayıplarına da neden olabiliyor. 7471 sayılı yasanın, başta “mülkiyet hakkı”, “konut dokunulmazlığı”, “hak arama özgürlüğü” ve “özel hayatın gizliliği” olmak üzere kimi hak ve özgürlükler için risk barındırması gibi.
Yasada, riskli yapıların tespitinin yapılmasının engellenmesi durumunda, mülki idare amiri tarafından verilecek yazılı izine istinaden yeterli kolluk kuvveti marifetiyle kapalı kapılar/alanların açılması veya açtırılması suretiyle resen tespit yapılacağı ya da yaptırılacağı belirtilmiştir. Çilingir yardımı ya da koçbaşı kullanılmak suretiyle kapalı kapıların açılması; bunun hâkim izni olmadan mülki idare amirinin izniyle yapılmasını öngören bu düzenlemenin, “konut dokunulmazlığı” ve “özel hayatın gizliliği” ihlali gibi ağır hak ihlali doğuran sonuçları olacaktır. Anayasanın 21. maddesine göre, konuta girilebilmesi için gereken “hâkim izni” yerine mülki idare amirinin izninin yeterli görülmesi de güvenli, yaşanılabilir konut üretme iddiasıyla yola çıkılırken mevcut konutlarda sürgün gününü beklemeye mahkûm insanlar topluluğu oluşturan haliyle hukuk güvenliğinden yoksun bırakmıştır.
TC Anayasası’nın “mülkiyet hakkı” başlıklı 35. maddesinde; herkesin, mülkiyet ve miras haklarına sahip olduğu, bu hakların, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabileceği, mülkiyet hakkının kullanılmasının toplum yararına aykırı olamayacağı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ek 1 No’lu Protokol’ün “mülkiyetin korunması” başlıklı 1. maddesinde de her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkının var olduğu belirtilmiştir.
HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ
Rezerv yapı alanına ilişkin madde düzenlemesinden de “yeni yerleşim alanı olarak” ibaresi çıkarılmıştır. Böylece, yerleşim alanları da “rezerv yapı alanı” olarak ilan edilebilecektir. Daha doğru bir ifade ile rezerv yapı alanına ilişkin yeni düzenleme sonrası tüm yerleşim alanları potansiyel rezerv yapı alanı ilan edilmiştir. Maddenin gerekçesinde, yargı yerlerinin “yerleşim alanlarının” rezerv yapı alanı ilan edilemeyeceğine yönelik verdiği kararlar nedeniyle düzenlemenin getirildiğinin belirtildiği görülmektedir. Bu yasa maddesi, yargı yerlerince daha önce hukuka aykırı rezerv yapı ilanlarına karşı açılan davalarda verilen iptal kararlarını etkisizleştirme amacı taşıyan, yargının, yargı kararlarının yasa maddesi ile aşılarak hukukun üstünlüğü ilkesine zarar veren, bu nedenle mahkemeye erişim hakkını dolaylı olarak engelleyen bir maddedir.
‘MÜLKSÜZLEŞTİRME’
Bu düzenleme, yargı bağımsızlığına, kuvvetler ayrılığı ilkesine aykırıdır. Yasama faaliyeti ile yargı organı egemenlik alanı aleyhine yürütme organı lehine alan açan maddedir. Uygulama ile kimlerin konutuna el konularak sürgüne yollanacağını zaman gösterecektir. Bu maddeye yönelik eleştirileri yanıtlayan kimi siyasilerin “mülksüzleştirme” olmayacağına dair sözleri hak ihlaline yol açan yasa maddesi yürürlükte olduğu sürece havada kalır ve insanların barınma haklarını ellerinden alınmasına engel olmaz.
Afet risklerine karşı yaşam hakkını korumayı hedeflediği iddiasında bulunan yasama faaliyetinin, açık bir şekilde birden çok hak ihlaline neden olması durumunda, hak koruma iddiasının doğruluğu da tartışılır. Temel haklar ve hukuk devleti için riskli alanlar yaratan yasa düzenlemeleri ile kentsel bölüşümü hedeflemek yerine hak ihlaline yol açmayan önlemler alınarak insanlarımızı sağlıklı bir çevrede yaşatmayı hedefleyen kentsel dönüşüme odaklanalım.
M. ÖNDER TEKİN
EMEKLİ YARGIÇ
Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları
Günün Köşe Yazıları
Video Haberler
- Cumhuriyet Vakfı Başkanı Alev Coşkun konuşma
- Özgür Özel'den 'atama' çıkışı
- Özgür Özel kutlama programında
- CHP'li vekilden Soma için flaş çağrı...
- Mine Esen'den anlamlı konuşma...
- Serra Menekay yazdı, Aysim Dolgun Ildız besteledi
- İşte Cumhuriyet'in tarihi
- Ankara Emek ve Demokrasi Güçleri eylem yaptı
- Cumhuriyet 100 yaşında! İyi ki Cumhuriyet var
- Şişli'de Hıdırellez coşkuyla kutlandı
En Çok Okunan Haberler
- Hafize Gaye Erkan geri dönüyor!
- Yeni randevu sistemi pazartesi başlıyor
- Firmadan açıklama!
- İki tekstil devi konkordato talep etti!
- Eğitim-Bir-Sen’in paylaşımı tepki çekti!
- Kalyoncular onayı aldı
- 'Bir müddet sonra parti kurarlar bundan emin olun'
- Uçağı kadın pilotun indirdiği ortaya çıktı
- Yıl sonu enflasyon tahmini yükseldi
- Mersin'de hasat başladı: 45 gün sürecek!