Birkaç akşam önce İz TV’de, Isparta il sınırları içersinde yer alan Eğirdir Gölü’ne ait nefis bir belgesel izledim.
Film, nefis olmasına nefis, ancak konusu bağlamında gerçek anlamda utanç verici. Çünkü ülkemizin en büyük doğa zenginliklerinden birini sergilemesinin yanı sıra, böyle bir zenginliğin nasıl bir acımasızlıkla ve bilinçsizlikle yıkıma sürüklenmekte olduğunun da öyküsü.
Çevresindeki sanayi tesislerinin atık sularıyla, tarım alanlarına uygulanan ilaçlamayla göl olmaktan hızla çıkıp bataklığa dönüşmenin yolunu tutmuş, bunun sonucunda da doğal yaşamını yitirmenin son sınırlarını da zorlamaya başlamış dev bir su birikintisi.
Bu, yalnızca Eğirdir Gölü için değil, fakat Türkiye’nin en güzel göllerinin çoğu için artık yazgıya dönüşmüş bir öykü.

Uygarlık ve ‘gelişme’...
İşin en acı yanı ise ülkemizde bu yazgının artık sadece göllerle sınırlı kalmaması, fakat ‘gelişme’ sözcüğünün acı gerçekleri perdeleyen koruması altında, örneğin ‘kentleşme’ olgusu için de geçerlik kazanmış olması.
‘Kentleşme’, kabaca iki aşamadan oluşan bir kavramdır. İlk aşama, belli bir yaşama biriminde nüfusun çoğalmasıdır. Kentleşmenin terminolojisinde gerçek anlamda kentleşmenin hemen öncesindeki aşamayı belirleyen bu durum ‘kentlere yığılma’ diye de tanımlanmaktadır. Ancak ‘kentlere yığılma’, tek başına ‘kentleşme’ olgusunu inşa etmeye kesinlikle yeterli değildir. Zaman içersinde bu ‘yığılma’nın birlikte yaşama bağlamında örgütlenmesi ve örgütlenen bu bütünün yine zamanla insana yakışır bir hayatın yansıması haline gelmesi, ‘kentleşme’yi tamamlayan öğelerdir. Bu yansımanın öteki adı ise ‘uygarlaşma’dır.
Şimdi yine Eğirdir Gölü örneğine dönersek, doğal zenginlik ve dolayısıyla da insana yakışır bir hayatın ta kendisi olan bir çevrenin doğal yaşama koşullarının, insanoğlunun bilinçli ve bilinçsiz çabalarıyla bu özelliklerini yitirmesi, aslında uygarlığa yönelik bir yıkım eyleminden başka bir şey değildir.
Aynı saptamayı, başlangıçta uygar bir birlikte yaşama ortamı olması öngörülmüş kentlerin zamanla türlü rant kaygılarının ve hırslarının etkisiyle insanca hayatlarla ilintisiz odak noktalarına dönüşmesi durumu için de yapabiliriz.
 
Düzmece gelişme modelleri...
Ülkemizde yıllardır yürürlükte olan model, Eğirdir Gölü örneğindeki gibi, bir gölün çevresini oradaki doğal hayatı yok olma noktasına getirecek sanayi tesisleri ile kuşatmanın veya silueti de dahil olmak üzere, bir kentin tarihsel dokusunu delik deşik etmenin ‘gelişme’ ya da ‘modernleşme’ diye adlandırılmasını öngören bir modeldir. Ve bu model, aslında bir uygarlık düşmanlığını vurgulamaktan başka bir şey değildir!