Köy Enstitülü eğitimci, yazar Pakize Türkoğlu’nu 25 Temmuz 2023’te son yıllarda yaşadığı memleketi Gazipaşa’da yitirdik. Antalya Gazipaşa’nın Gevenes köyünde 1927’de doğan Pakize (Yılmaz) Türkoğlu, köyünde okul olmadığı için “benim büyük devrimim” dediği ilkokulu akrabalarının yanında Gazipaşa ve Alanya’da tamamlar. Sonradan kendisi gibi bütün kız ve erkek köy çocukları için asıl eğitim devriminin Köy Enstitüleri olduğunu 1940’ta Aksu’ya giren ilk 6 kız öğrenciden biri olduğunda anlar. 

Aksu Köy Enstitüsü’nde, “...Yönetici ve öğretmenlerle sıfırdan başlayıp bataklıkları kurutarak, su yolları açarak, yeni binalar, atölyeler, bağ bahçe yapıp ağaç dikerek uygar bir eğitim ortamı kurmaya, yeni öğrenciler hazırlık yapmaya başlarlar.” Bisiklete, motora binerek, mandolin çalarak, kitap okuyarak yaşama sevinci içinde bir öğrencilik geçirirler. 

Pakize Türkoğlu, 1944’te Aksu Köy Enstitüsü’nü, 1947’de Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nü, 1962’de de Çapa Eğitim Enstitüsü Pedagoji Bölümü’nü bitirir.

İlk, orta, yükseköğrenim kurumlarında çalışır. Türkiye Öğretmenler Sendikası’nda (TÖS) bir dönem yönetim kurulu üyeliği yapar. 1985’te Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi’nin eğitim bilimleri bölümünden emekli olur. Emekli olduktan sonra bir süre özel okullarda eğitim uzmanlığı ve danışmanlığı yapar. 

YENİ BİR EĞİTİM ANLAYIŞI

Pakize Türkoğlu, daha sonra kitaplarında, yazılarında sık sık sözünü ettiği Köy Enstitülerini kuran İsmail Hakkı Tonguç hakkında ilk izlenimini şöyle anlatır:

“...O gün enstitüye gelen (1940) İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç, bizim sıcakta sınıfta, masa başında ders yaptığımızı görünce buna karşı çıkmış, dersimizi iş alanına kendisi taşımıştı; buna biz de sevinmiştik.

Akşam bizimle yaptığı toplantıda da bunu anlatmış, artık derslerin sıralarda oturarak, bilgi ezberleyerek de değil, bilgiyi iş içinde, üretim yaparken öğrenme yoluna gidileceğini, ders yönteminin toptan değiştiğini söylemişti.” 

Pakize Türkoğlu, hem Aksu’da hem de Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nde “...klasik okullardaki gibi sadece sınıfta öğrenme yerine, doğanın kucağında, ... beceri yanında özgürlük, özgüven ve bilinç kazanarak” kızların da yanmadan, kaybolmadan yetiştirilebileceğini görür. 

YAŞAMI BOYUNCA ÇALIŞTI, YAZDI

 Pakize Türkoğlu yetiştiği Köy Enstitülerini yeni kuşaklara tanıtmak için yaşamı boyunca çalıştı, durmadan yazdı. “Tonguç ve Enstitüleri”, “Kısa Süren Hasat, Köy Enstitülerinde Öğrenci Olmak”, “Kızlar da Yanmaz” gibi değerli incelemeler yayımladı. En son Hilmi Uysal, Mualla Aksu ile birlikte (YKKED yayını) “Sağlık Ekseninde Köy Enstitüleri” adlı kitap eline ulaşmadan aramızdan ayrıldı. 

“Tonguç ve Enstitüleri” adlı yapıtıyla 1998’de Türkiye İş Bankası 75. Yılı Toplum ve İnsan Bilimleri İncelemesi Ödülü’nü, 2004’te Ulusal Eğitim Derneği’nden Eğitim Onur Ödülü’nü, 2012’de Yeni Kuşak Köy Enstitüler Derneği’nden Mustafa Necati Eğitim Onur Ödülü’nü 2018’ de Adnan Binyazar’la birlikte Eğitim-İş Fakir Baykurt Onur Ödülü’nü aldı. 

Pakize Türkoğlu’nun kaybıyla bir eğitim çınarı devrildi ama kök saldığı yerlerden yeni çınarlar yetişti. Işık verdiği binlerce öğrencisi ve okuru onu yaşatmayı sürdürecek. Bir Cumhuriyet kadınını uğurladık, hep, sevgiyle, saygıyla anacağız.

MUSTAFA GAZALCI

16., 22. DÖNEM DENİZLİ MV., ÖĞRETMEN