Kıbrıs Cumhuriyeti’nin iki toplumun siyasi eşitliğine dayalı olarak kurulmasından Rum toplumu rahatsızlık duyduğunu gizlemiyordu. Cumhurbaşkanı sıfatını taşmakta olan Makarios Ankara’ya çağrılarak uyarılmıştı. Ziyaret, garantör ülkeleri yakından tanımak olarak değerlendiriliyordu. Gerek Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel gerekse Başbakan İsmet İnönü tarafından uyarılmasına karşın adaya dönüşünden kısa süre sonra anayasa değişikliğine ilişkin önerilerini içeren muhtıra gönderiyordu.

Kıbrıs Türklerine tanınmış olan eşitlik maddeleri ile ayrı belediyelerin kurulmasının değiştirilmesi isteniyordu. Büyük kentlerde Türk ve Rum bölgelerinde ayrı belediyelerin kurulması anayasal hüküm altına alınmıştı. Kendilerini adanın tek egemeni olarak gören Rum yöneticiler hükmü egemenliğin paylaşımı olarak görüyorlar ve değiştirilmesini istiyorlardı. Bu istekleri kabul edilmeyince hükümeti bozarak Türklere saldırıya geçtiler.

Buna koşut Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kuruluş antlaşmalarında belirlenen asker sayısı Rum tarafında aşılıyordu. EOKA terör örgütü de siyasi ve askeri olmak üzere bölünmüş bir görüntü veriyordu. Siyasi bölüm Makarios’un denetimine verilirken askeri sorumluluk da Grivas’ın denetimine veriliyordu. Rumlar arasındaki bölünmüşlük tarafların silahlanmasını da beraberinde getiriyordu. Yunanistan kaynaklı olarak getirilen silahların yasal gümrük kapılarından girişi yapılıyordu.

Doğal olarak silahlanan gruplar arasında karşılıklı suikast olayları da hatta Makarios’a karşı da suikast girişimleri de yaşanıyordu. Bu dönemde İçişleri Bakanı Yorgacis, karakol ziyareti yapacağız denilerek birlikte çalıştığı Yunan bir subay tarafından Lübnan’a gidecek uçaktan indirilerek Değirmenlik bölgesinde öldürüldü. Daha sonra açıklanan öldürülme gerekçesinde Makarios’a karşı düzenlenen suikastların sorumlusu olduğu belirtiliyordu. 

Rum halkı Yunanistan’dan yasadışı olarak getirilen askerlerden rahatsızlık duyuyorlar ve kavgalar yaşanıyordu. Bu sırada EOKA terör örgütünden ayrılan bir grup Rum, Yunan subayların gözetim ve denetimin de EOKA-B çatısı altında çalışmalar yaparak silahlanmaya de ivme kazandırıyorlardı. 

Askeri darbe sonrasında Yunanistan cuntası aradan geçen sürede halkın hoşnutsuzluğunu ortalıklardan kaldırmak için başarı öyküsü yazmak istiyordu. Kıbrıs’ta Makarios’a karşı yapılacak bir darbe için ortamın uygun olacağı savı ile harekete geçildi. AKEL komünist partisinin adanın Yunanistan’a bağlanması için partinin genel kurulundan alınmış iki adet ENOSİS kararı vardı. Böyle bir kararın alınmış olması ile cuntacı ve yerli işbirlikçilerin darbe girişi için ortamın uygun olduğu düşüncesi ile 15 Temmuz 1974 tarihinde düğmeye basıldı.  

Yaşanan iç çatışmalar ve kendisine karşı düzenlenen suikast girişimleri nedeniyle Makarios, duyduğu rahatsızlığı cuntanın başındaki Fedon Gizikis’e 02 Temmuz 1974 tarihinde yaşadıklarını özetleyen geniş içerikteki mektupla anlatıyordu. 

Mektubun son bölümünde Makarios, “Yunan hükümeti ile işbirliğinin kesilmesini arzu etmiyorum. Ancak hatırlatmak gerekir ki ben Kıbrıs’a Yunan hükümetince atanmış bir memur yahut onun vekili değil ama Helenizm taraftarı geniş kesim tarafından seçilmiş bir liderim ve bu nedenle Milli Merkez’in bana karşı anlayışlı bir tavır göstermesini talep ederim” diyerek samimi dileklerini sunuyordu. 

AHMET GÖKSAN

YAZAR