Marmara Denizi’nde Aralık 2020’den itibaren görülmeye başlayan müsilaj artışı aralıksız şekilde sürmektedir. Müsilaj, son aylarda Kuzey Ege’yi içine alacak şekilde yayılım göstermiştir. Geçmişte, Marmara Denizi’nde küçük ölçekte müsilaj oluşumları tespit edilmiş olsa da ilk belirgin artış 2007’de görülmüştür. Takip eden yıllarda hemen her yıl bu artış belli aralıklarla ve bölgesel olarak devam etmiştir. En büyük artış ve geniş alanda yayılım ise 2020 Aralık ayında başlayan ve halen süren vakadır. Müsilaj artışının ne kadar süre devam edeceği bilinmemektedir.

Marmara Denizi havzasında başta İstanbul olmak üzere Kocaeli ve Bursa gibi büyük kentler yer almaktadır. Bu kentler aynı zamanda endüstriyel tesislerin en yoğun olduğu kentler olarak dikkat çekmektedir. Uzun yıllardan beri havzada yer alan kentlerden kaynaklanan evsel ve endüstriyel atıkların bir kısmının denize verilmesi nedeniyle başta azot ve fosfor gibi kirliliğe neden olan besin tuzlarının miktarında artışlar yaşanmıştır.

MARMARA DENİZİ’NDE MÜSİLAJ ARTIŞINI TETİKLEYEN ETKENLER

Özellikle 1980’lerin sonundan itibaren uygulanan “ön arıtımdan geçmiş atık suların derin deniz deşarjı ile Akdeniz suyuna verilerek Karadeniz’e taşınması yöntemi”, Marmara Denizi ekosistemine en büyük zararı vermiştir. İstanbul ve Kocaeli gibi iki büyük kentten taşınan evsel ve endüstriyel yük ile başta Susurluk Havzası olmak üzere Trakya Havzası’ndan gelen tarımsal kirleticiler, denizin taşıma kapasitesinin aşılmasına neden olmuştur. Marmara Denizi’ne verilen ekstra yükler, Karadeniz’den gelen azot ve fosfor içeriği zengin sularla birleşince ekosistem üzerindeki baskı daha da artmıştır.

Marmara Denizi’ne baskı yapan diğer unsur ise havzanın aşırı betonlaşması, denizlerin kıyı kesimlerinin de dolgularla ve kıyı yapılarıyla kaplanmasıdır. Bu yüzden de ekosistem zarar görmüştür. Bu da Marmara Denizi’ndeki müsilaj artışını tetiklemiştir. O nedenle, kıyı dolgusuyla ilgili yeni yasal düzenlemeler ivedilikle yapılmalı, mecburi haller dışında denizde dolgu yapılmasına izin verilmemelidir.

Marmara Denizi ekosisteminin iyileşmesi için sürdürülebilir atık yönetimi programının uygulanması gerekir. Müsilaj artışının kontrol altına alınması için radikal kararlar alınmalı, ileri arıtma yapılmamış atıkların denize deşarj edilmesine izin verilmemeli, havzadaki yeşil alanlar korunmalı, endüstriyel balıkçılık yasaklanmalıdır. İklim değişimi gibi, deniz taşımacılığından kaynaklanan kirlilik gibi, aşırı avcılık gibi etkenler de müsilaj oluşumuna katkı yapmaktadır. Fakat asıl etkenlerin denize yapılan atık deşarjları olduğu unutulmamalıdır.

PROF. DR. MERİÇ ALBAY

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SU BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖĞRETİM ÜYESİ