6 Şubat’ta meydana gelen deprem felaketi tüm ulusumuzu yasa boğdu. TMMOB Mimarlar Odası’nın depremle ilgili olarak oluşturduğu “6 Şubat 2023 Depremleri Tespit ve Değerlendirme Raporu”ndaki birçok tespitin yanında “Tarım arazilerinin ve taşıma kapasitesi düşük zeminlerin yapılaşmaya açılması da yıkımın şiddetini artıran etkenlerden birisi olmuştur” tespiti çok önemlidir.

Yapılan bir araştırmada “Kahramanmaraş’ta 7 mahalle tarım alanları üzerine kuruludur. Bu tarım alanları aynı zamanda birinci derece deprem bölgesi özelliği taşımaktadır. Meydana gelecek şiddetli bir depremde oluşabilecek maddi kayıpların bilançosundan söz etmeye bile gerek yoktur”1 denilmektedir.

AMAÇ DIŞI KULLANIM

Ziraat Mühendisleri Odası’nın çabalarıyla 2005 yılında 5403 sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu” çıktı. Yasa gereğince her ilde valinin başkanlığı ve tarım il müdürlüğünün sekretaryasını yaptığı dokuz üyeden oluşan toprak koruma kurulları oluşturuldu. Bu dokuz üyenin ZMO ve TEMA haricindeki yedi üyesi resmi devlet kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinden oluşmaktaydı.

O ilde tarım arazilerinin amaç dışı kullanım talepleri önce bu kurulda değerlendirilir, oylanır. Genellikle ZMO ve TEMA’nın ret oyu verdiği toprak koruma kuruluna gelen dosyalarda  sanayi, turizm, okul, karakol, benzinlik vb. için hep tarım arazilerinden yer talep etmektedirler. En çok da ilçe belediyeleri imar genişleme taleplerini hep tarım arazileri üzerinden yapmaktadırlar.

Depremden en çok etkilenen illere baktığımızda Gaziantep’te 2014-2019 yılları arasında il toprak koruma kurulu tarafından 5940 dekar arazinin tarım dışında kullanılmasına izin verilmiştir. Amik Ovası’na kurulmuş olan Hatay’da sadece 2021 yılında 2700 dekar araziye amaç dışı kullanım izni verilmiş ve bunun yüzde 16.7’si konut için talep edilmiştir. 2012 yılı itibarıyla Adıyaman’da 2511 dekar arazinin, 2017 yılında Maraş’ta 7329 dekar arazinin amaç dışı kullanımına izin verilmiştir. 2005-2020 döneminde deprem bölgesindeki illerin tarım alanlarında, Şanlıurfa’da yüzde 16.6, Adana’da yüzde 12.4, Malatya’da yüzde 11.9, Hatay’da yüzde 16.9 oranında azalma olmuştur.

5403 sayılı yasanın 14. maddesi ile ülkemizde 440 ova büyük ova kapsamına alınmıştır. Büyük ova kapsamına alınan ovalarda, amaç dışı arazi taleplerinin değerlendirilmesinde o ilin toprak koruma kurulunun kararına bırakılmamakta, son kararı Tarım Bakanlığı vermektedir. 

ÇOCUKLARIMIZIN GELECEĞİ

Deprem bölgesinde 2 milyon 390 bin hektar araziye sahip toplam 73 adet ova, büyük ova kapsamına alınmıştır ki bunların içerisinde en fazla 21 ova ile Malatya başı çekmektedir.

Görüldüğü gibi konu ile ilgili gerekli yasalar, yönetmelikler çıkarılmış ancak bunların uygulanmasında ihtiyaç duyulan titizlik gösterilememiştir. Konu ile ilgili verilen kararlar sadece bugünü değil çocuklarımızın hatta torunlarımızın geleceğini ilgilendirmektedir.

Yaşanan bu büyük afetten sonra umarız tarım arazileri üzerinde amaç dışı kullanım taleplerini il toprak koruma kurulları daha dikkatli değerlendirir ve ovaları imara açma taleplerini geri çevirirler.

1 Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yılmaz, “Plansız Yerleşme ve Sanayileşmenin Arazi Kullanımı Üzerindeki Sosyo-Ekonomik Etkileri: Kahramanmaraş Kentsel Alanı İncelemesi”, KSÜ İİBF Dergisi, C.3, S.2, 2013, s.217-228.

MURAT AKAR

ZMO SAMSUN ŞUBE YÖNETİM KURULU ÜYESİ