Üniversitelerin temel işlevi, nitelikli eğitim-öğretim, araştırma, topluma hizmet ve aydınlanmaya öncülük etmek. Eğitim ve öğretim nitelikli olmazsa araştırma da yapılamaz, “devlet adamı” yetişmez, topluma gereken düzeyde hizmet sunulmaz ve toplumsal bilinçlenme sağlanamaz. Yeni yapılanmada öncelik nitelikli eğitim verilmesi üzerine olmalı. Hukuk, kamu yönetimi, iktisat, uluslararası ilişkiler ve üretim öncelikli olmalı.

Cumhuriyet döneminde siyasi erk üniversiteleri sıkıdüzene sokmak, disiplin altına almak amaçlı birkaç kez müdahalede bulundu. Üniversiteleri kendi siyasal anlayışlarına göre yapılandırma girişimleri akademik kamuoyu üzerinde çok derin izler bırakmıştır. Doksan yıllık modern üniversiteleşme sürecimiz birkaç kez dumura uğratılmak istendi. Ancak bu sonuncusu diğerlerinden çok farklı.

PARTİLİ REKTÖRLER!

Cumhurbaşkanının tek yetkili olmasını takiben 29.10.2016 tarihli KHK ile başlayan süreçte üniversiteler çok etkilendi. Üniversitelerde özellikle yönetsel özerklik tamamen kalktı. Cumhurbaşkanı siyasi partili olduktan sonra atanan rektör ve YÖK üyelerinin tamamı siyasi partili dense yanlış olmaz. Normalde bulundukları makamın yanından geçemeyecek kişiler o makamlara oturdu ve kararlar verdiler. Üniversiteler, bilim okuryazarlığı olmayanlarla dolduruldu. Atama ve yükseltme ölçütleri düşürüldü. Yabancı dili yetersiz partililer öğretim üyesi yapıldı. Bilimsel performansları “çöp yayınlar” ile şişirilmişler kadrolara atanmakta. Türkiye en çok sahte akademik yayın yapan ülkeler arasında üçüncü sırada.

Son üniversitelerin bilimsel performansı içler acısı. Son 17 yılda üniversite sayısı üç katına çıktı. Bunlardan bazılarının amacı siyasi görüşe uygun kadroları yetiştirmekti. Halen adrese teslim kadro ilanları ile nepotizm uygulaması rutin hale geldi, bazı fakülteler “aile şirketi” haline geldi. “Biat ve sadakat” anlayışıyla kendi planlarına yönelik elemanlar yetiştirdikleri ortada. Bu akademik kadrolara atananlar ne düzeyde bilim insanı? Atanan vasat altı öğretim üye ve görevlileriyle nasıl bir eğitim vermekteler? Dışarıda iş bulamayanlar üniversitelere dolduruldu. Buralarda bilimsel performans bir yana standart eğitim öğretim de beklenemez.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Üniversiteler çöktü, tepeden tırnağa elden geçirilmesi gerekiyor, şüphesiz bir öncelik sırası olmalı. Üniversitelerin altyapısı, esasen bilimsel ilkelerle yetişmiş kadrolardır, diğerleri daha sonra gelebilir. Öncelik hukuk ve kamu yönetimi, diplomasi, iktisat, üretim, tıp-sağlık bilimlerinde olmalı. 

Eğitimin tüm aşamalarında bilgi toplumu hedef ve amaçlarına uygun planlama yapılmalı. Siyaseten ve nepotizmle gelen kişilerle üniversite başarımı olmaz. Yeni, bilimsel atama ve yükseltme ölçütleri belirlenmeli. Unvan ve kadrosuna uygun bilimsel yeterliliği olmayanlar fakülte ve enstitülerden uzaklaştırılmalı. Akademik kadrolardaki vasat veya vasat altı kişilere yönelik ciddi önlemler gerekir. Üniversiteler dışarıda iş bulamayanların, tez yazım firmalarına parayla tez yazdıranların, şaibeli ya da sahte dergilerde yayın yapanların yuvalanacağı yerler değildir. Üniversiteler medyatik profesör ve doçentlerden arındırılmalı. Bilgisizlik ve pervasızlığın bu düzeyi hiç yaşanmamıştı. 

Altyapısı yetersiz üniversitelerin, gelişmiş ve donanımlı üniversitelere bağlanması kaçınılmazdır. Üniversiteler arası işbirliği  yapılmalı. “Öğretim üyesi yetiştirme” programları derhal uygulamaya girmeli, atama ve yükseltmelerde “bilimsel liyakat” temel ilke olmalı. 

Yeni yasa ile üniversitelere öncelikle yönetimsel, mali ve akademik özerklik, akademik özgürlük sağlanmalı. Akademik değerleri, liyakati, etik ilkeleri önceleyen, atama ve yükseltmelerde tarafsızlık ölçütleri sağlayan, akademik özgürlüğe açık bir yasa olmalı. Rektör, dekan ve enstitü müdürü gibi yönetici kadroları mutlaka yönetimsel özerklik ilkeleri ile belirlenmeli, yöneticilerde bilimsel üretkenlik ve liderlik özellikleri aranmalıdır.

PROF. DR. OSMAN İNCİ

ESKİ TRAKYA ÜNİVERSİTESİ REKTÖRÜ