Yazarlar Günün Köşe Yazıları Spor Konuk Yaşam Tüm Yazarlar
Yatırım Güdüleri
Ülkede “Sabit sermaye yatırımı/GSYH” oranının düşük oluşu, üretken yatırımların payının giderek azalışı, sınai sektörünün göreceli gerileyişi, yatırım konusunun ekonomik
gündemimizin ön sıralarında yer almasına neden oluyor. Ekonomik büyüme ile yatırımlar, özellikle yatırımların ekonomik sektörler arasında dağılımı arasında ilişki bulunduğu genellikle kabul edilir.
Sorun yalnız yatırım hacmini artırmak değil, yatırımların sektörel dağılımını da düzeltmek, iyileştirmektir.
Yatırımların artırılmasına yönelik olarak faiz indirimi, devlet teşviklerinin artırılması öneriliyor. Günümüz ekonomik modellerinde, araştırmalarda, analizlerde, mikro işletme düzeyinde bulgular ağırlık taşıyor. Makro değişkenlerden çok işletmelerin yatırım kararlarına “yatırım güdülerine eğilmek, izlenecek politikalar açısından yol gösterici oluyor.”
Faizler düşünce sabit sermaye yatırımları artar tezi, daha 1929 büyük ekonomik krizi sonrası çökmüş; T.M. Keynes’in likidite tuzağı (Liquidity trap) açıklaması, faizlerin düşmesi, hatta sıfır olması, likiditenin artması koşullarında dahi yatırımlarda artış olamayabileceğini kuramsal açıdan da kanıtlamıştır. 2007 sonrası yaşanan gelişmeler düşük hatta negatif faiz oranlarına piyasalarda likidite bolluğuna karşın sabit sermaye yatırımlarının canlanmaması, Keynes’i bir kez daha haklı çıkarmış, ekonomilerde likidite tuzağının varlığını da kanıtlamıştır.
***
Gözlemlemeler, alınan sonuçlar, işletmelerde yatırım güdülerinin araştırmasını gerekli kılmaktadır. İşletmelerde, savunulduğu gibi faiz, teşvik tedbirleri, yatırım kararlarında öncelik taşımaz, belirleyici olmaz... İşletmelerde yatırım kararlarını belirleyen etmenler şöyle özetlenebilir, sıralanabilir:
¦Talep tahmini: İşletmelerde planlama süreci, satış bütçesi hazırlanmasıyla talep tahmini ile başlar. Belirleyici güdü talebi karşılamaktır. İşletmeler satamayacakları mal ve hizmetleri üretmez, stok için yatırım yapmazlar. Talebin varlığı, canlanması, talep artışı, yatırım yapmada en etkili güdüdür.
¦Kapasite kullanımı: İşletmeler kapasite kullanımı sınırlarına yaklaştıkça kapasite artırıcı yatırımlara yönelirler. Müşteri talebini karşılayamamak, pazar payı kaybetmek, işletmeler için yaşamsal risktir. Boş, kullanılabilir kapasite olduğu sürece işletmelerin yatırım iştahı azalır. Üretimi artırma kapasitesi varken, ilave atıl kapasite yaratmanın ekonomik mantığı yoktur.
¦Rakiplerin izlediği politika: Özellikle büyük firmaların egemen olduğu oligopol piyasalarında karşılıklı bağımlılık, tepki önemli olduğundan rakiplerin yeni yatırımlara başlaması, piyasadaki üretici diğer işletmeleri de yatırım yapmaya zorlayabilir. Rakip firmalar bu bağlamda da birbirlerini izlerler.
¦Rakip girişini engelleme, caydırma: İşletmeler, yeni rakiplerin piyasaya girişini engellemek, bir anlamda göz korkutmak için de yatırım yaparak atıl kapasite yaratabilirler. Sektörde atıl üretim kapasitesi, güçlü firmaların bulunuşu, yerli girişleri caydırabilir. Ancak dışa açık bir ekonomide caydırıcı olmak geçerli bir neden değildir.
¦İşletmede yaratılan likidite fazlası: İşletme kaynak yaratıyor, likidite fazlası varsa likidite fazlasını değerlendirmek iştahı yeni yatırım projelerini güdüler.
¦Ekonomik ve hukuksal istikrar: Ekonomik istikrarın olmaması yanı sıra yasal istikrarsızlık da yatırım yapma riskini, belirsizliği artırır. Hukuki güvence, elverişli yatırım ortamı yaratmanın zorunlu koşuludur.
Ülkede yatırım yetersizliği faizler yükseldiğinden değil geleceğin belirsizliğinden, istikrarsızlıktan, yargıya güvenin kaybolmasından, keyfi yönetimden, talep azlığından kaynaklanmaktadır.
Yazarın Son Yazıları Tüm Yazıları
Günün Köşe Yazıları
Video Haberler
- Aşı karşıtlarına kötü haber!
- İstenilen gramda yapılıyor, gün geçtikçe rağbet artıyor
- Kimi sigara basıyor kimi kolonya döküyor
- Özel'den '1 Mayıs' açıklaması
- Tuncer Bakırhan'dan Saraçhane'de '1 Mayıs' mesajı
- Taksim'de 1 Mayıs ablukası
- Ekrem İmamoğlu'ndan 1 Mayıs mesajı...
- Bir süredir kendinizi kötü mü hissediyorsunuz? Depresyon
- Türkiye'deki sağlık sistemi ne durumda? Mersin Tabip Oda
- Çorlu tren faciası davasında 6 yıl sonra karar çıktı!
En Çok Okunan Haberler
- Memur ve memur emeklileri ne kadar zam alacak?
- Erdoğan'dan 'Özgür Özel' açıklaması
- Sudan Cumhurbaşkanı'nın oğlu hayatını kaybetti!
- AKP'li Türkeş'ten 'Kavala' çıkışı
- Özel tarihi görüşme sonrası ilk kez konuştu
- 'Tek sorumlu benmişim gibi...'
- Sınavdan 98 puan alan şehit çocuğunu elediler
- ENAG nisan ayı enflasyon verilerini açıkladı
- Huzurevinde bıçaklı saldırı!
- 'Beklenen olmadı, AK Parti geç kalıyor'