Avustralya'da rekor düzeydeki sıcak hava ve aylardır süren kuraklık yüzünden çıkan yangınlar geçen hafta etkisini daha da yoğunlaştırdı.

Eylül ayından beri süren ve alevlerin yüksekliğinin kimi zaman 70 metreyi aştığı yangınlar sonucu en az 25 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda kasaba boşaltıldı, milyonlarca hayvan öldü.

Bütün dünyanın Avustralya'ya odaklanmasına ve ünlü oyunculardan siyasetçilere çok sayıda kişinin düzenlenen kampanyalara destek çıkmasına sebep olan yangınların nedenlerini ve yangınlarla ilgili bilinmesi gerekenleri derledik.

1. Yangınlarda son durum ne?

Avustralya'da Pazartesi günü itibarıyla yangından etkilenen yerlere yağmurlar yağmaya başladı ve sıcaklıkların düşmeye başladığı görüldü. Ancak yetkililer yangınların tekrar ortaya çıkabileceği uyarısında bulunuyor.

Ülkenin doğu kıyısındaki Sydney'den Melbourne'a kadar çok sayıda şehre güçlü yağmurların yağdığı görüldü. Ancak yetkililer Perşembe günü itibarıyla sıcaklıkların tekrar yükselmesini beklediklerini; bu yüzden de bugünün hasar tespitinin yapılması ve gerekli alanların boşaltılması için kullanılacağını söyledi.

Kapalı yollar açılırken yüzlerce kişinin duman yüzünden etkilenerek dışarı çıkamadığı görüldü.

Avustralya Başbakanı Scott Morrison yangınların aylarca sürebileceği uyarısında bulunmuştu.

Ülkenin başkenti Canberra ise Pazartesi günü yangınlardan ötürü dumanla kaplandı.

Başkentte yer alan acil durum yönetim ofisi, Avustralya Ulusal Müzesi ve Avustralya Ulusal Üniversitesi, yangınlardan ötürü oluşan sisten ötürü kapalı olduklarını açıkladı.

İçişleri Bakanlığı gerekli olmadıkça çalışanlarının binaya gelmemesini salık verdi. Sağlık Bakanlığı da binaya gelinmemesi gerektiğini belirtti.

Melbourne'daki görüş mesafesinin ise 1 kilometreden daha az olduğu açıklandı.

New South Wales Eyaleti Kırsal Yangın Kurumu'nun (NSW RFS) Pazartesi günü erken saatlerde attığı tweete göre bu eyalette 136 aktif yangın var.

Victoria eyaletinde ise 31 aktif yangın bulunmakta.

2. Yangınların bilançosu ne?

Reuters haber ajansının verilerine göre yangınlarda şimdiye kadar 8 milyon hektar alan yok oldu.

Binlerce ev küle dönerken, çok sayıda kasaba elektrik ve internet bağlantısı olmadan yaşamak zorunda.

Eylül ayından beri en az 800 evin tahliye edildiği bildiriliyor.

Avustralya Acil Durumlar Bakanı Lisa Neville, Victoria eyaletinde 67 bin kişinin tahliye edildiğini açıkladı.

Yaklaşık bin kadar turistin Avustralya donanması tarafından kıyılardan alınarak götürüldüğü duyuruldu.

Adelaide Tepeleri'ndeki şarap endüstrisine üzüm sağlayan bağların üçte birinin yok olduğu belirtiliyor.

Uydu görüntülerine göre yangından en çok etkilenen Victoria ve New South Wales eyaletlerinden yayılan dumanlar Yeni Zelanda'ya kadar vararak hava kalitesinin etkilenmesine neden oldu.

Avustralya'da bir yangın yüzünden en çok sayıda insanın hayatını kaybettiği afet Şubat 2009'da yaşanmıştı.

Kara Cumartesi olarak adlandırılan yangında Victoria eyaletinde 180 kişi hayatını kaybetti.

3. Yangınlar neden meydana geldi?

Avustralya yaz aylarında yaşanan yangınlara alışkın olsa da bu yıl normalin üzerinde görülen sıcaklıklar ve kuraklık, yangınların şiddetinin daha fazla olmasına neden oldu.

İnsan faktörü de kimi zaman yangınların ortaya çıkmasında etkili olsa da, kuru tarım alanları üzerinde şimşeklerin çakması üzerine de yangınların başladığı görülüyor.

Yangınlar bir kere başladı mı otların yanmasıyla ortaya çıkan közlerin rüzgarla yayılması diğer alanların da tehlike altına girmesine yol açıyor.

Otlarda meydana gelen yangınlar, gökgürültülü fırtınaların oluşmasına, bu da şimşeklerin meydana gelmesine ve daha fazla yangının ortaya çıkmasına neden oluyor.

Bu da bir volkan patlaması ya da atom bombası etkisi yaratarak yangınların kendi fırtınalarını ortaya çıkarmasına yol açıyor.

4. Yangınların bu kadar yayılmasının nedeni ne? İklim değişikliğinin etkisi var mı?

Avustralya'da yangınların bu kadar büyümesi ve kontrol altına alınamamasında yazların daha sıcak ve kuru geçmesinin etkisi var.

Bilim dünyası uzun zamandır iklim değişikliğinin şiddetlenmeye başlamasıyla Avustralya'da daha uzun, sıcak ve kuru yazların yaşanacağı uyarısında bulunuyordu.

Bu da tarımsal alanların daha kuru bir hale gelerek daha kolay tutuşmasına ve yangınların daha kolay yayılmasına neden oluyor.

Bilim insanları iklim değişikliğinin yangınların daha sık ve daha şiddetli görülmesine neden olacağını belirtmekteydi.

Verilere göre Avustralya 1910 yılından beri bir derece daha ısındı. En büyük ısınma 1950 senesinde yaşandı.

Avustralya 2019 Aralık'ında ise en sıcak hava rekorunu iki defa 40,9 ve 41,9 derece ile kırdı.

İkisi de 2013'te ölçülen 40,3 dereceden daha yüksekti.

Ayın sonunda ise normalde ülkenin kalanından daha serin olan Tazmanya'da bile 40 derecenin üzerinde sıcaklıklar ölçüldü.

Meteoroloji uzmanlarına göre Avustralya'da yangınların kontrol altına alınamamasında en çok etkili olan durumlardan biri ise Hint Okyanusu'nda görülen çift kutuplu iklim olayı.

Hint Okyanusu Dipolü olarak adlandırılan olayda deniz üst yüzeyi sıcaklıkları batı tarafında daha yüksekken doğu tarafında daha serin oluyor.

Bu iki taraf arasındaki sıcaklık farkı bu yıl son 60 yılın zirvesinde.

Bunun sonucu olarak da doğu Afrika'da ortalamanın üzerindeki şiddette yağmurlar ve seller görüşülürken güneydoğu Asya ve Avustralya'da kuraklık yaşanıyor.

5. Şimdiye kadar kaç hayvan hayatını kaybetti?

İngiliz Times gazetesine konuşan çevre yetkilileri, yapılan hesaplamalara göre yangınlarda şimdiye kadar en az 480 milyon hayvanın öldüğünün tahmin edildiğini aktardı.

Koala nüfusunun da üçte birinin hayatını kaybettiği düşünülüyor. Çevre uzmanlarına göre toplamda 8 bin koala hayatını kaybetmiş olabilir.

4 bin çiftlik hayvanı ve koyunun da öldüğü hesaplanıyor.

6. Yangınlarla nasıl mücadele ediliyor?

Yüz binlerce itfaiyeci, çoğunluğu gönüllü olmak üzere haftalardır bazen günde en az 12 saat olmak üzere çalışıyor.

İtfaiyecilerin üzerine bu kadar büyük bir çalışma yükünün binmesi, ülkenin itfaiye gücü olarak gönüllülere ihtiyaç duymasının sorgulanmasına yol açtı.

Avustralya'nın federal hükümeti geçen hafta yaptığı açıklamada başta New South Wales eyaleti olmak üzere gönüllülerin talep etmeleri takdirinde 4 bin dolara kadar tazminat alabileceğini söyledi.

Bu politikaya başta Avustralya Başbakanı Scott Morrison karşı çıkmıştı.

Yangınların kontrol altına alınamaması üzerine ordu, askerlerini, gemilerini ve hava araçlarını yangın bölgelerine göndermeye başladı.

Başbakan Morrison, Cumartesi günü ise ülke yakın tarihinin en büyük askeri seferberliğini ilan ederek 3 bin askerin gönüllü itfayecilere yardım etmesi için alana gönderildiğini açıkladı.

Hükümet, ABD ve Kanada'dan su tankerlerini barındıran hava araçları konusunda takviye yardım talep etti.

Kanada, 30'dan fazla itfaiye görevlisini Avustralya'ya göndereceğini açıkladı.

7. Avustralya Başbakanı Scott Morrison neden eleştiriliyor?

Avustralya Başbakanı Scott Morrison, gerek iklim değişikliğinin rolünü küçümsemesi gerekse yangınların şiddetlendiği dönemde tatiline devam etmesinden dolayı ülkesinde eleştirilere maruz kaldı.

Scott Morrison, yangınlar devam ederken geçen ay içinde ailesiyle Hawaii'ye tatile gittiği için eleştirilmişti.

Eleştirilerin üzerine tatilini yarıda keserek geri dönen Morrison, hükümetinin iklim politikalarını savunmaya devam etti.

Morrison'ın askerleri yangınlara müdahale etmeleri için seferberliğe çağırmasını itfaiye birimlerine haber vermeden yapması da eleştirilmesine neden oldu.

Avustralya'nın karbon salımı politikaları uzun süredir eleştiriliyor.

Ülkenin madencilik geçmişi ve güçlü kömür lobisi yüzünden iklim değişikliği ile mücadele için gerekli adımların atılmadığı belirtiliyordu.

Morrison da bu politikaları değiştirmemekle suçlanıyor.

8. Bağış yapılmasına ihtiyaç var mı?

Avustralya bu kadar büyük çapta yangınlarla aylardır mücadele ettiği, milyonlarca canlı hayatını kaybettiği ve evler yok olduğu için dünyanın dört bir yanından ülkeye yardım etmek gerektiğine dair çağrılar büyüyor.

Yangınlarla en çok mücadele eden eyaletlerin başında olan yetkililer para yardımına ihtiyaçları olduğunu açıklıyor.

Sadece yangınlarla mücadele etmek için değil, yangınlardan sonra hayatta kalanların yaşamına geri dönmesi ve yangınların yok ettiği alanların ıslah edilmesi için de ülkenin bağışlara ihtiyacı olacak.

Avustralya Başbakanı Morrison, hükümetine yangınlarla mücadelede getirilen eleştirilerin ardından yerel topluluklara yardımcı olması için 1,39 milyar dolar değerinde Ulusal Yangın İyileşme Kurumu kurduğunu açıkladı.

Sosyal medyadan da çok sayıda oyuncu, müzisyen ve ünlü ya bir kampanya düzenlediğini ya da bağış kampanyalarına destek olduğunu açıkladı.

Şarkıcı Pink sosyal medyadan yaptığı açıklamada kurtarma çalışmalarına yardımcı olması için 500 bin dolar bağışladığını açıkladı.

I am totally devastated watching what is happening in Australia right now with the horrific bushfires. I am pledging a donation of $500,000 directly to the local fire services that are battling so hard on the frontlines. My heart goes out to our friends and family in Oz ?? pic.twitter.com/kyjDbhoXpp

— P!nk (@Pink) January 4, 2020

Nicole Kidman, Keith Urban, Novak Djokovic, Maria Sharapova, Selena Gomez gibi çok sayıda isim de bağış yaptığını açıklayan ünlüler arasında.

9. Avustralya'da yangınlar altında yaşam nasıl?

Çok sayıda Avustralyalı yangın sırasında evleri yok olduğu için tanıdıklarının yanında kalıyor.

16 yaşındaki Gabriel Kam de bu insanlardan biri.

BBC'ye konuşan Kam, itfaiyecilerin tavsiyelerini dinlediklerini, evin etrafındaki çalıları ve ağaçları temizlediklerini ancak evlerinin bir anda yok olduğunu anlatıyor.

"O an geldiğinde yapabileceğiniz çok fazla bir şey yok" diyen Kam, kedilerini ve giysilerini alıp kaçtıklarını anlatıyor. Şimdi Kam ve ailesi bir tanıdıklarının evinde kalıyor.

Yetkililer çok sayıda evi kapı kapı dolaşarak ailelere alanı terk etmeleri gerektiğini söylerken yangının etkili olduğu alanların yakınlarında yaşayanlar dumandan ve buna bağlı olarak artan hava kirliliğinden de etkileniyor.

10. Avustralya'ya seyahat edilmesinde bir sakınca var mı?

Çok sayıda hükümet Avustralya'ya seyahat notunu güncelleyerek gidilecek yerlere dikkat edilmesi uyarısında bulunuldu.

Ülkede olanlara haber merkezlerini dinlemeleri ve yetkililerin uyarılarına göre davranmaları konusunda açıklama yapıldı.

İngiltere, vatandaşlarına yaptığı uyarıda olağanüstü halin ilan edildiği yerlerde özellikle dikkatli olunması gerektiğini ve yerel yetkililerin açıklamalarının sürekli takip edilmesi gerektiğini söyledi.

Avustralya Turizm Ofisi de çoğu turistik yerin yangınlardan etkilenmediğini, ancak seyahat edecek yolcuların uçuşlarından önce tekrar en son güncellenmiş bilgilere bakması ve değişen koşullardan haberdar olması gerektiğini ifade etti.

Çoğu turistik tesisin halen açık olduğu belirtildi.