En yakıcı gerçek: İşsizlik/8

Yasalara aykırı olmasına karşın çok sayıda kişinin maaşında indirim uygulanıyor, primler düşürülüyor, yol paraları dahi azaltılabiliyor. Patronların maaş kesintilerinde “krizi” bahane gösterirken çalışanlar da işsiz kalmamak için şartları kabul ediyor. Şartları kabul etmeyenler ise hiçbir yasal gerekçe gösterilmeden işten çıkarılıyor. İşverenin “ücret düşürme” gibi bir hakkı olmamasına karşın söz konusu uygulama ekonomik kriz nedeniyle ülkenin her yanında yaşanıyor. Ücretin düşürülmesi, zorunlu ücretsiz izin, çalışma saatlerinin onay alınmadan azaltılarak maaşta azalmaya neden olunması gibi şartlar aslında çalışana “haklı fesih hakkını” sağlıyor. Bu durumlar karşısında çalışan sözleşmenizi sona erdirip kıdem tazminatı talep edebiliyor, tazminatın ödenmemesi durumunda ise iş mahkemesine dava açma hakkı kazanıyor. Yasalar çalışandan yana olmasına karşın uygulamada bu türlü işlemiyor. Çalışan işsiz kalma korkusu nedeniyle ne patronların tüm koşullarını kabul ettiği için yasal haklarını da kullanmıyor. “İşsizlik” şartını da kullanan patronlar çalışanlara düşük ücretleri, yoğun mesaileri ve ağır çalışma koşullarını dayatıyor.

Özel bir şirkette çalışan Ömer Yürüyen, kriz bahanesiyle haftalık ücretli izinlerinin kaldırıldığını belirterek “Bize, haftalık ücretsiz izni kabul ettiğimize dair kâğıt imzalatıldı. Şubat ve mart aylarında normalde 08.00-18.00 arası olan çalışma saatlerimizi 08.00-16.00’ya çekildi. Ve cuma gününü de ücretsiz izin yaparak haftada 3 gün maaş kesintisine gittiler. Daha sonra ise çalışmalarda normal düzene geçildi. Yani artık tam gün çalışıyoruz ancak maaşımızın yüzde 30’unu kesiyorlar. Sebebini ise ‘ekonomik kriz’ diye açıklıyorlar” dedi.

50 kişilik bir fabrikada çalışan Kemal Özdemir de fabrika sahibinin birkaç kişinin maaşını keyfi olarak düşürdüğünü anlatarak “1100 TL maaş alan ustanın maaşı 850 TL’ye düşürüldü. Patron ‘ya işten çıkarsınız ya bu paraya çalışırsınız’ diyor. Gerçekten ekonomik kriz işyerlerini mi etkiledi yoksa patronlar bu durumdan mı yararlanıyor, bunu anlamak hiç de zor değil. Maaş düşürülmesi yasal değil. Ama yasaları kimsenin umursadığı yok” dedi.

İzinleri zorunlu olarak kaldırdık

Ekonomik kriz neden olarak gösterilerek zincir olan lokantada çalışan işçilerin de haftalık izinleri kaldırıldı. İşçiler yoğun çalışma temposuyla 15 günde bir gün izin kullanarak çalışıyor. Çalışanlar, “İş bulamayacağımız bilindiği için bize bu çalışma anlayışı dayatılıyor. Böyle bir çalışma anlayışı var mı? Çalışma saatlerimiz çok uzun. Bu çalışma biçimini dayatanlar, ısrar edenler, yeri geldiğinde haktan hukuktan söz etmekten de geri kalmıyorlar” ifadelerini kullanırken lokantanın sahibi Muhittin Cesur ise ekonomik sıkıntılar nedeniyle böyle bir uygulamaya gitmek zorunda kaldıklarını ve yakında bu sorunu halledeceklerini söyledi.

Bahçelievler’deki bir hastanede bilgi işlem bölümünde çalışan Mualla Uzun’un ise Sağlık Bakanlığı’nın çıkardığı genelge ile maaşı düşürüldü. Taşeron işçilerin maaşlarında azalmaya neden olan genelge, yürürlükten kaldırıldığı halde bazı hastane yönetimleri genelgeyi uygulamakta diretiyor. Hastanede bir buçuk yıl önce çalışmaya başladığını belirten Uzun, “Hastanede benimle birlikte maaşı düşürülen ve bu sorunu yaşayan 42 kişi bulunuyor. Yol paramızdan bile 12 TL kestiler. Bu uygulama toplam 2 yıl sürecek. Bize ‘ya düşük maaşla çalışın ya da işten ayrılın’ dediler. ‘Evet’ demek zorunda kaldık. Ağustos ayı ve ocak ayı zammımızı da almadık. Hepimiz ev geçindiren insanlarız, bu maaşla nasıl yaşayabileceğimizi düşünürler?” ifadelerini kullandı.

Sözleşmeyi imzalamadı işten atıldı

Dudullu Organize Sanayi Bölgesi yakınında kurulu olan bir firmada çalışan Birol Sarı da keyfi uygulamalara karşı çıktığı için işten çıkarıldığını anlattı. Sarı, şöyle devam etti:

“Sözleşmede işe gelmeyen çalışanın ‘haber vermiş olsa dahi’ maaşından 2 günlük yevmiyesi kesileceği gibi yasalara aykırı maddeler bulunuyor. Ben bu sözleşmeyi imzalamayacağımı söyledim. Bunun üzerine çalışma saati sona erdiğinde muhasebeye çağrılarak hiçbir haklı neden olmadan işten çıkardılar. Ertesi gün haklarımı almaya gittiğimde bana öngörülen haklarımın eksik olarak verilmek istendiğini gördüm. Haklarımı alana kadar direneceğim.”