İşgal öncesi İzmir -1

Daha önceki yazılarımda anlattığım, “İzmir’e geçerken uğradım” diyen, genç subay Mustafa Kemal, 10 Eylül 1922 günü, muzaffer komutan olarak İzmir’e girecektir. Bu geliş, onun 4. Izmir misafirliği olarak, Atatürk ve İzmir güncesinde  yerini almıştır. 9 Eylül 1922 günü; İzmir’in 1240 günlük esaretinin bitişinin yanı sıra, vatanın düşman çizmesinden kurtuluşunun günüdür.  Yazıma, önce 15 Mayıs 1919 günü, yani İzmir’in kara günü olan işgalini anlatarak, başlıyacağım.

Osmanlı Devleti’nin gücünü hafife alan İngiltere, önce İzmir ve sonra da Batı Anadolu topraklarını vaat ettiği Yunanistan’ı yanlarında savaşa sokmuştur. Yunan Başbakanı Eleutherios Venizelos, Mondros Antlaşması imzalanır, imzalanmaz fırsatı kaçırmamış, Anadolu’nun batı kısmının Yunanistan’a bırakılmasını istemiştir. Yunanlılara ait arazi ve nüfus meselelerini tetkik için kurulan yanlı komisyon, bölgenin Yunanistan’a verilmesini önemiştir. Ancak İstanbul hükümetinin olacaklar karşısında kayıtsız kalışı, onu çaresizlik içinde işgale boyun eğmesine neden olmuştur.  

Mondros Ateşkes Anlaşması’nın sonrasında, İzmir Müdafaa-i Hukuku Osmaniye Cemiyeti kurulmuştur. Cemiyetinin düzenlediği “Büyük Redd-i İlhak Kongresi”, İzmir Beyler sokağındaki Millî Sinema Salonu’nda açılmıştır. Kongrenin kabul ettiği karar metni, İtilaf devletlerin İstanbul’daki Yüksek Komiserlerine telgrafla şöyle bildirir; 

“Avrupa, on milyon Müslüman ve Türk’ün idam ve imhasına karar vermişse, milletimiz buna uymayacak ve vatan uğrunda, kahramanca çarpışarak ölmeye hazır bulunacaktır. Tarihe, bütün bir milletin varlığını savunmak için nasıl öldüğünü gösterecektir...”

İzmir’de olup bitenler, kısa sürede, halk arasında duyulur. Günlerdir tedirgin olan halkta gerilim ve öfke son kerteye varmış, öğretmen Mustafa Necati’nin çağrısı üzerine gençler, ‘Mekteb-i Sultanî’de toplanırlar. (Bu okul, günümüz İzmir Atatürk Lisesi’nin Konak’taki eski yeridir.)

İzmir için yapılan bu tarihi toplantıya, Mekteb-i Sultanî Müdür Yardımcısı İsmail Habib Bey, aynı okulun öğretmenlerinden Mustafa Necati Bey, Vasıf (Çınar) Bey katılır. Yapılan toplantıya katılanlar arasında; vatansever İzmir eşrafı, İzmir eski müftüsü Rahmetullah Efendi, bazı üst rütbeli subaylar ve Hukuk-u Beşer gazetesinin sahibi ve Başyazarı Hasan Tahsin Bey de bulunur.

İlk konuşmayı yapan öğretmen Mustafa Necati Bey, Yunanlılara karşı koymak için bir direnme örgütü kurulması gerektiğini ileriye sürmüştür. Toplantı sonucunda; “İlhakı Red Heyet-i Milliye” komitesi oluşturulur. Haftaya “Reddi-İlhak” komitesinin işgal öncesi yaptığı, “Maşatlık Mitingini” anlatacağım.