Krizi saklama çabası

Konut, otomotiv, beyaz eşya ve mobilya sektörlerinde geçen yılın son iki ayında devreye alınan ve 31 Mart’a kadar uzatılan vergi indirimleri yıl sonuna kadar devam edecek. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 27 Şubat’ta yaptığı açıklamada vergi indirimlerinin uzatılmayacağını açıklamıştı ancak alınan önlemlere rağmen ekonomideki sert küçülme devam edince bu söz hayata geçmedi.
Kredi faizlerinin halen yüksek seviyelerde olması ve kriz nedeniyle halkın alım gücünde sert düşüş olması nedeniyle vergi indirimleri talepte ciddi bir artışa neden olmuyor. Vergi indirimleri sadece talepteki daralmayı bir miktar sınırlıyor.

Maliyet 9 milyar lira
Bir ekonomi yetkisi, Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararının bütçeye etkisinin 9 milyar TL civarında vergi kaybı olarak hesaplanabileceğini belirtti.
ÖTV ve KDV indirimlerinin 2018 yıl sonu enflasyonunu yaklaşık 1 puan aşağı çektiği hesaplanıyor. İndirimlerin uzatılmaması halinde enflasyona nisan ayı ile birlikte sert bir yukarı yönlü etki bekleniyordu. Enflasyonu yükseltici bu etki indirimlerin son tarihine ertelenmiş oldu. Ekonomistlere göre Merkez Bankası’nın faiz indirimlerinde elini kuvvetlendirecek.
TEB Yatırım’ın değerlendirmesinde, “Vergi indirimlerinin uzatılması nedeniyle talepte belirgin bir artış beklemiyoruz. Ancak tüketici harcamalarının yılın ikinci çeyreğinde daha fazla daralmasının önüne geçecektir” denildi.

Otomotivde Haziran sonu

Resmi Gazete yer alan Cumhurbaşkanı kararına göre, konut alımlarında 31 Mart’ta sona ermesi öngörülen yüzde 18 yerine yüzde 8 KDV uygulaması 31 Aralık’a kadar devam edecek. Tapu harçlarındaki yüzde 4’ten yüzde 3’e indirim de yıl sonuna kadar devam edecek.
Beyaz eşyada sıfır ÖTV uygulaması haziran sonuna kadar, mobilyada KDV’nin yüzde 18 yerine yüzde 8 olarak uygulanması da yıl sonuna kadar uzatıldı.
Otomobil ve hafif ticari araçlarda ÖTV ve KDV indirimi haziran sonuna kadar geçerli hale getirildi.

Yurttaş indirime rağmen alamıyor

Vergi indirimlerine rağmen yurttaş konut, otomobil, beyaz eşya ya da mobilya alamıyor. Otomotivde araç satışları 2019’un ilk iki ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 52 düştü. Sektör geçen yılın tamamında yüzde 35 daralmıştı. Konut satışlarında daralma şubatta yıllık yüzde 18.2 olmuştu.
Beyaz eşya iç satışları da ÖTV teşvikinin frenleyici etkisine rağmen 2018’de yüzde 17 daraldı. Son 16 yılda vatandaşların tüketici kredisi borcu 176 kat artarak 399.4 milyar liraya, bireysel kredi kartı borçları 24 kat artarak 104.8 milyar liraya ulaştı. Krizle birlikte birçok yurttaş borcunu ödemekte zorluk yaşarken, yüksek faizler nedeniyle yeni kredi de alamıyor.

TÜİK’e göre, 2017 itibarıyla Türkiye’de nüfusun sadece yüzde 59.1’i kendilerine ait bir konutta oturuyor. Nüfusun yüzde 69.2’si konut alımı ve konut masrafları dışında taksit ödemeleri veya borçları olduğunu, yüzde 60.8’i evden uzakta bir haftalık tatil masraflarını karşılayamadığını söylüyor.
Bankalarca açılan kredilere uygulanan ağırlık ortalama faiz oranları 15 Mart itibarıyla şöyle: Taşıt yüzde 23.79, konut yüzde 18.55, ihtiyaç kredisi 23.04, tüketici kredisi yüzde 22.74.
Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi verilerine göre, ocak sonu itibarıyla banka ve diğer finansman şirketlerine bireysel kredi borcu olan kişi sayısı 31 milyon 258 bin oldu. Bireysel kredi ve kredi kartı borcunu ödememiş ve yasal takibe düşmüş kişi sayısı 3 milyon 399 bin 188’e ulaştı. Bu kapsamda kredi borcunu ödememiş kişi sayısı 2 milyon 246 bin 323 ve kredi kartı borcunu ödememiş kişi sayısı 2 milyon 421 bin 472 oldu.