Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal'in İzmir'e ilk gelişi

Atatürk’ün İzmir’e 16. gelişinde; 146 gün misafir olduğunu anlatan, yedi kitabım bulunmaktadır. Bunların içinde Atatürk’ün tüm İzmir anılarını anlatan; İzmir Büyük Şehir Belediyesi (APİKAM) tarafından “Gazi’nin İzmir Anıları” adlı kitabım ile yine aynı kurumdan çıkan; “Atatürk’ün İzmir Günleri” albümüm bulunmaktadır. Son kitabım, APİKAM tarafından ücretsiz dağıtılmaktadır. Cumhuriyet'in Egesi'nde, her hafta, yukarıdaki kitaplarımdan faydalanarak, 29 Ekim 1923 tarihine kadar, “Atatürk ve İzmir” başlığı altında yayımlayacağım.

Atatürk’ün İzmir’e ilk gelişi şöyledir:

Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal, Harp Akademisi’nde de zekâsı, yetenekleri ve üstün kişiliğiyle kendisini arkadaşlarına ve hocalarına tanıtmış, onların içten sayrı ve sevgisini kazanmıştır. Harp Akademisi’nden mezuniyeti izleyen günlerde, istibdat ve padişah rejimi aleyhindeki düşünceleri ve durumu şüphe çekerek kısa sürede olsa İstanbul’da tutuklu kalmıştır. 

Birkaç gün hapis kaldıktan sonra, sürgün evrakına ‘kolayca bir araç bulup dönemeyeceği bir yere gönderilmek’ kaydı konulan Yüzbaşı Mustafa Kemal, 5. Ordu’nun merkezi olan Şam’a sürgün edilmiştir. Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal, 10 Şubat 1905 günü Şam’a gitmek üzere gemiyle İstanbul’dan ayrılmıştır. Birkaç gün sonra, İzmir’e bindiği geminin uğraması üzerine, kısa bir süre İzmir’de kalmıştır. O’nun İzmir’le ilk tanışması; onun ve arkadaşı Ali Fuat Bey’in anılarıyla günümüze kadar ulaşmıştır. 

11 Ekim 1925 günü İzmir Belediye binasından halka yaptığı konuşmasında, İzmir’le ilk defa tanışmasını şöyle anlatmıştır: 

“Benim İzmir’i ilk gördüğüm gün okuldan çıkarak sürgüne gittiğim gündür. Bu güzel memlekette, sürgüne giderken birkaç saat geçirmiştim. O zaman bu güzel rıhtımı, baştanbaşa, bize can düşmanı olan bir ırkın mensupları ile dolu görmüştüm. O zaman karar vermiştim ki; İzmir, gerçek, soylu ve asil Türk İzmirlilerden gitmiştir. Fakat ne yapayım ki; O tarihte bu gerçeği açıklamaya imkân yoktu. Çünkü sürgün yerine gidiyordum. O gün, bu gerçeği açıklayamamak yüzünden bütün memleketin, İzmir’le beraber ne kadar büyük, ne kadar acı felaketlere uğradığını elbette bilirsiniz.”

Mustafa Kemal’in sürgün arkadaşı olan Ali Fuat Bey, bu yolculuk sırasında yaşananları şöyle anlatmıştır:

“Mustafa Kemal, ben, Müfit Kırşehir ve diğer bazı seçkin yüzbaşılar İstanbul Limanı’ndan kalkan bir Nemse vapuruyla Beyrut’a hareket ettik. Ertesi gün öğle üzeri İzmir’e geldik. İzmir’i ilk defa görüyordum. Üç arkadaş bir araba tutarak Kordonboyu’nda dolaştık. Şehir fevkalade güzeldi. Şehirdeki gazinolarda orkestralar çalıyordu. Birine girmek istedik, fakat sonra vapuru kaçırmaktan korkarak bundan vazgeçtik.” 24 Mayıs 2021