Mısır'da TikTok yıldızlarına 'uygunsuz' video hapsi

Mısır'daki insan hakları grupları yetkililere 'aile değerlerini ihlal eden videolar" koydukları gerekçesiyle hapse atılan Tiktok kullanıcısı genç kadınları serbest bırakma çağrıları yapıyor.

Mayıs ayında yakalanarak iki yıl hapis cezasına çarptırılan sosyal medya kullanıcısı Mawada el Adham'ın ablası Rahime, "Şok içindeyiz. Yanlış bir şey yapmadı. Kız kardeşim suç işlemedi. Sadece meşhur olmak ve beğenilmek istiyordu" diyor

22 yaşında bir üniversite öğrencisi olan Mawada Mayıs ayında, TikTok ve Instagram'da şık kılıklar içinde ünlü şarkılara eşlik edip dans ettiği videolar paylaştırtan sonra tutuklandı ve "aile değerlerini ihlal etmek" suçlamasıyla hüküm giydi. Savcı videoların "ahlaka aykırı" olduğunu söylüyordu.

Ablası Rahima "Annem yatağından çıkamıyor. Sürekli ağlıyor. Bazen geceleri uyanıp Mawada'nın gelip gelmediğini soruyor" diyor.

'TikTok kızları'

Mawada videoları nedeniyle mahkemelerce hapis cezasına çarptırılan beş genç kadından biri. Hapis cezalarına ek olarak yaklaşık 20'şer bin dolar karşılığı para cezasına da çarptırıldılar.

"Tiktok kızları" diye tanınan ve sosyal medya yıldızı Haneen Hossam'ın da bulunduğu beşlideki diğer üç genç kadının isimleri açıklanmadı.

Rahima, kız kardeşinin sosyal medyada bir dizi önde gelen moda markası için modellik yaptığını anlatıyor: "Çok hırslıydı. Oyuncu olmayı düşlüyordu" diyor.

Uluslararası Af Örgütü'ne göre, savcılık Mawada'ya "ahlaka aykırılık" suçlaması yöneltiyor ve bu iddiaya kanıt olarak da dosyasında 17 fotoğraf yer alıyor. Mawada ise bu görüntülerin geçen yıl çalınan telefonundan sızdırıldığını söylüyor.

17 Ağustos'da dava temyiz mahkemesinde görüşülecek ve ablası Rahima en azından cezada indirime gidilmesini umuyor.

"Neden o?" diye soruyor öfkeyle, "Bazı sinema oyuncuları gayet açık giyiniyorlar. Onlara kimse bir şey demiyor."

Avukatı Ahmed Bahkiry'nin anlattığına göre, Mawada, mahkemenin kararı yüzüne karşı okunduğunda düşüp bayıldı. "Tamamen yıkıldı" diyor, "suçlamalar çok muğlak bir şekilde tarif edilmişti" diye ekliyor.

İfade özgürlüğü

Mısır muhafazakarlığın yaygın olduğu bir ülke ve bazı Mısırlılar TikTok videolarının ahlaka aykırı olduğunu düşünüyor.

Davalarla ilgili olarak kimileri genç kadınları uygunsuz davranmakla ve "açık saçık" pozlar vermekle suçlarken, "Sadece eğleniyorlar, hapsedilmeleri gerekmezdi" diyenler de oldu.

Ülkedeki insan hakları grupları genç kadınların serbest bırakılması için kampanya yürütüyor. Bu kadınların tutuklanması ve hapse atılmasının hükümetin ifade özgürlüğünü kısıtlamakta ve dijital platformlar üzerindeki kontrolünü sıkılaştırmakta bir adım daha ileri gitmesi anlamına geldiğini söylüyorlar.

2014 yılında ordu tarafından desteklenen devlet başkanı Abdül Fettah Sisi'nin iktidara gelmesinden bu yana yerel ve uluslararası insan hakları grupları Mısır yönetimini fazla otoriter davranmakla eleştiriyor.

Ülkede onbinlerce siyasi tutuklu olduğunu söyleyen insan hakları grupları bunlar arasında liberallerden İslamcılara, gazetecilerden avukatlara çok çeşitli kesimlerin bulunduğunu kaydediyorlar.

Devlet Başkanı Sisi ise Mısır'da düşünce suçlusu bulunmadığında ısrarlı. Hükümet insan hakları gruplarının raporlarının güvenilir olmadığını savunuyor.

Cinsiyetçilik

Mısır Haklar ve Özgürlükler Komisyonu başkanı Muhammed Lofti "Kadınların sosyal medyada kendilerini sadece devletin dikte ettiği şekilde ifade etmelerine izin veriliyor" diyor.

"TikTok kızları Mısır aile değerlerini ihlal etmekle suçlanıyorlar ama bu değerleri kimse oturup tanımlamış değil" diye sürdürüyor.

Önde gelen bir kadın hakları savunucusu Muzn Hassan da bu fikirde "Bunlar gayet toplumsal cinsiyet temelli davalar. Devletin ataerkil bakışını yansıtıyor ve bu belirsiz aile değerlerine hep kadınların uyması bekleniyor" diyor.

Şimdi temyiz mahkemesi tarafından serbest bırakılsalar bile genç kadınların tutuklanıp yargılanması Muhammed Lofti'ye göre zaten gereken mesajı verdi ve yüreklere korku saldı:

"Yetkililer açıkça şunu diyor: Politika dışındaki konularda bile olsa, aklınıza eseni söyleme ve yapma özgürlüğünüz yok. Geçemeyeceğiniz çizgiler var."

Son aylarda savcılıktan "dijital platformlar üzerinden gençliğimizi tehdit etme potansiyeli taşıyan tehlikeler" konulu bir çok açıklama yapıldı.

Savcılık, anne babaları çocuklarının internet üzerindeki faaliyetlerini izlemeye çağırarak "genç erkek ve kadınlar pervasız ve ahlak dışı yaşam tarzlarını benimsemeye, değersiz bir şöhret ve başarı arayışına yöneltiliyor. Para kazanmak için yasa dışı yollara başvuruyorlar ve bunun ifade özgürlüğü olduğunu sanıyorlar" dedi.

Sosyal medya fenomenleri ne kadar etkili?

Mawada'nın TikTok üzerinden 3 milyon ve Instagram'dan 1 milyon 600 bin izleyicisi var. Kimileri, yetkililerin sert tutumunun, bu etkiden korkmalarından kaynaklandığını düşünüyor.

Bazı sosyal medya kullanıcıları, bu genç kadınların sınıfsal olarak daha mütevazi kesimlerden gelmesinin, arkalarında güçlü kimseler bulunmamasının da etkili olabileceğini söylüyor. Aynı tür şeyler yapan ama daha zengin ailelere mensup bireylerin bu şekilde cezalandırılmadığına dair örnekler gösteriyorlar.

Muhammed Lofti, "Yerleşik düzenin parçası olan ailelerden gelen genç kadınlar da sosyal medyayı kullanıyor ama bunların hükümet karşıtı görüşler dile getirmeleri ihtimali çok düşük" diyor.

Uluslararası Af Örgütü ise Mısır ile ilgili basın açıklamasında sosyal medya fenomenlerine karşı atılan bu adımların internet platformlarını kontrole yönelik yeni baskı taktikleri olduğunu söylüyor.

Açıklamada "Mısır hükümeti internette kadınları kontrol etmeye çalışmak yerine kadınlara ve genç kızlara yönelik yaygın cinsel şiddet ve toplumsal cinsiyet temelinde şiddet vakalarını soruşturmayı öncelemelidir. Mısır toplumsal cinsiyet ayrımcılığıyla mücadele için yasalarda ve pratikte gerçek adımlar atmalıdır" deniliyor.