Sayıştay Kanunu değişiyor (25.05.2010)

AKP Grup Başkanvekilleri Bekir Bozdağ, Suat Kılıç, Mustafa Elitaş, Nurettin Canikli ve Ayşe Nur Bahçekapılı ile bazı milletvekillerinin imzalarını taşıyan teklifin bir maddesi, Komisyon Başkan Vekili ve AKP Manisa Milletvekili Recai Berber'in önergesi üzerine tekrar müzakere edilerek, değiştirildi.

Buna göre, Sayıştay'ın Merkez Bankası'na ilişkin denetimi, temel görev ve yetkileri dışında kalan faaliyetleriyle sınırlı olacak.

Komisyonun MHP'li üyeleri, Merkez Bankası'nın ana faaliyetlerinin denetim dışında bırakıldığını belirterek, eleştiride bulundular.CHP'li üyeler ise Merkez Bankası'nın tüm faaliyetlerinin TBMM tarafından denetlenmesi gerektiğini ifade ettiler.

Sayıştay ile YDK birleşecek

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda kabul edilen Sayıştay Kanunu Teklifine göre, Sayıştay ile Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu'nun (YDK) Sayıştay çatısı altında birleşecek.

Teklif ile ''Anayasadaki ilkelere ve uluslararası denetim standartlarına uygun, çağdaş demokrasinin gelişimine katkı sağlayacak ve toplumun beklentilerini karşılayacak, belge denetiminden çok içeriği ön plana çıkaracak, teknoloji olanaklarından yararlanan ve bunların yargı yetkisine işlerlik kazandıracak bir Sayıştayın oluşturulması'' amaçlanıyor.

Düzenlemeye göre, Sayıştay, düzenlilik ve performans denetimi tekniklerini eşit ağırlıkta uygulayacak, tüm kamu fonu, kaynak ve faaliyetlerini denetlemek için yasal yetkiye sahip ve işleyiş açısından da bağımsız olacak. Sayıştay, hazırladığı raporları zamanında ve belli bir prosedür dahilinde TBMM ve kamuoyuna sunacak.

Sayıştay, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları hariç, kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarını, mahalli idareleri, özel kanunlarla anonim ortaklık şeklinde kurulmuş olanlar da dahil olmak üzere diğer kamu idareleri ile bunlara bağlı her tür idare, kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketleri denetleyecek.

Kamu idarelerince yapılan her türlü iç ve dış borçlanma, borç verilmesi, borç geri ödemeleri; yurt dışından alınan hibelerin kullanımı, hibe verilmesi, Hazine garantileri, Hazine alacakları, nakit yönetimi ve bunlarla ilgili diğer hususları; tüm kaynak aktarımları ve kullanımları ile Avrupa Birliği (AB) fonları dahil yurt içi ve yurt dışından sağlanan diğer kaynakların ve fonların kullanımı da denetim kapsamında olacak.

Tüm kamu hesapları denetlenecek

Sayıştay, kamu idareleri bütçelerinde yer alıp almadığına bakılmaksızın, özel hesaplar dahil tüm kamu hesapları, fonları, kaynakları ve faaliyetlerini, yapılan antlaşma veya sözleşmedeki esaslar çerçevesinde uluslararası kuruluş ve örgütlerin hesap ve işlemlerini de denetleyecek.
Teklife göre, Sayıştay, denetim sonuçları hakkında TBMM'ye doğru, yeterli, zamanlı bilgi ve raporlar sunacak.

Sayıştay, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin hesap ve işlemlerinin kanuna ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığını denetleyecek, sorumluların hesap ve işlemlerinden kamu zararına yol açan hususları kesin hükme bağlayacak. Sorumluların hesap ve işlemlerinden kamu zararına yol açan hususları Sayıştay tarafından kesin hükme bağlanacak. Sayıştay, denetim sırasında her türlü bilgi ve belgeyi istemeye, sözlü bilgi almak üzere her derece ve sınıftan kamu görevlileri ile ilgilileri çağırmaya, denetimi ile ilgili idare ve diğer tüzel kişilerden temsilci istemeye yetkili olacak.

Kamu idarelerinin hesap, işlem ve faaliyetleri ile malları, hesap veya faaliyet dönemine bağlı olmaksızın yılı içinde veya yıllar itibarıyla denetlenebileceği gibi sektör, program, proje ve konu bazında da denetlenebilecek. Denetimler sırasında gerekli görülmesi halinde, Sayıştay dışından uzman çalıştırılabilecek veya bilirkişi görevlendirilebilecek.

Sorumlulardan tazmin edilecek

Sorumlular, kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri ile illiyet bağı kurularak oluşturulan ilamda yer alan kamu zararından tek başlarına veya birlikte tazmin ile yükümlü olacak.

Usulüne uygun biçimde görevlendirilmediği halde kendiliğinden veya verilen emir üzerine gelirleri tahakkuk ettiren, toplayan, harcayan ve bu işlemleri onaylayanlar, malları muhafaza eden ve idare edenlerle her türlü mali iş ve işlemleri yürütenlerin işlemleri bir hesaba dahil edilmediği takdirde, sorumluluk bu kişiler hakkında da uygulanacak. Bu durum yöneticilerin yazılı emirleri üzerine meydana gelmiş ise sorumluluğa yöneticiler de ortak olacak.

Bakanlar, Başbakan ve TBMM'ye karşı sorumlu olacak

Bakanlar, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ile hukuki ve mali konularda Başbakana ve TBMM'ye karşı sorumlu olacak. Sayıştayın gerçekleştirdiği performans denetimleri mali ve hukuki sorumluluk doğurmayacak.

Kamu idarelerinin hesapları, muhasebe yetkilileri tarafından hazırlanarak üst yöneticiler veya görevlendirdiği harcama yetkilileri ile muhasebe yetkilileri tarafından denetime hazır bekletilecek veya Sayıştayın bildireceği yere gönderilecek.

Hesapların verilmemesinden doğan sorumluluk, hesapların Sayıştay tarafından istendiği tarihte görev başında bulunan muhasebe yetkilisi ile üst yönetici veya görevlendirdiği harcama yetkilisine ait olacak. Sorumlular veya diğer ilgililer denetçilerin isteyecekleri bilgi, kayıt ve belgeleri vermeye, işlem faaliyet ve malların fiili ve fiziki durumlarını geciktirmeksizin göstermek zorunda olacaklar. Hesabını zamanında vermeyen sorumlular ile Sayıştay denetimine giren kamu idareleri görevlilerinden, denetleme ve yargılama sırasında istenilen her çeşit bilgi, belge ve defterleri vermeyen ve denetleme ve yarılamayı güçleştirenlerin aylıkları, söz konusu belgeleri sonuna kadar yarım aylık olarak ödenecek.

Yarım aylık kesilmeye başlandığı tarihten itibaren muhasebe yetkilileri en çok 3 ay, diğer görevliler ise Sayıştay tarafından belirlenen süre içinde söz konusu belgeleri vermez ve denetlemeyi ve yargılamayı güçleştiren sebepleri ortadan kaldırmazlarsa bu defa ilgili kamu idarelerince atamalarındaki usule göre işten el çektirilecek, haklarında gerekli kovuşturma yapılacak.

Başkan seçimi

Sayıştay Başkanı ve üyeliği için hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, işletme, iktisadi ve idari bilimler fakülteleri veya öğrenim itibariyle bunlara denkliği YÖK tarafından onanmış en az 4 yıllık fakültelerden mezun olduktan sonra kamu idarelerinde en az 16 yıl çalışmış olmaları şartı aranacak.

Sayıştay üyeliği, bakanlık, müsteşarlık veya valilik, rektörlük, başbakanlık ve bakanlıklarla ilgili bağlı kuruluşların genel müdürlüğü veya başkanlığı, Maliye Teftiş Kurulu ile Hesap Uzmanları Kurulu başkanlığı, Başbakanlık ve bakanlıkların Teftiş Kurulu başkanlıkları, düzenleyici veya denetleyici kurul başkanlığı görevlerinde en az 1 yıl bulunmuş olanlar da Sayıştay Başkanlığına aday olabilecek. Sayıştay Başkanı, TBMM tarafından gizli oyla seçilecek. Seçilebilmek için TBMM üye tam sayısının dörtte birinin bir fazlasından az olmamak kaydıyla, mevcudun salt çoğunluğunun oyu aranacak. Başkanın görev süresi 5 yıl olacak. Bir kimse en fazla iki defa başkan seçilebilecek.

Daire başkanları Sayıştay Genel Kurulunca, üyeler ise TBMM tarafından seçilecek. Sayıştay Başsavcısı ve savcıları, Sayıştay Başkanının görüşü alınarak Maliye Bakanlığınca yapılacak teklif üzerine ortak kararname ile atanacak. Başsavcının görev süresi 4 yıl olacak. Süresi dolan Sayıştay Başsavcısı yeniden atanabilecek.

Düzenlemeyle Sayıştay bünyesine dahil yargı ve karar organları, yaptıkları hizmetlere göre sınıflandırılıyor. Ayrıca, ''Başkanlık'', ''Rapor Değerlendirme Kurulu'', ''Denetim, Planlama ve Koordinasyon Kurulu'' Sayıştayın organları arasına ekleniyor.''Rapor Değerlendirme Kurulu'', Sayıştay'ın her yıl TBMM'ye sunmak zorunda olduğu raporlar hakkında görüş bildirecek son merci olacak.

Yüksek disiplin kurulu

Teklife göre; Daireler Kurulu, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince mali konularda düzenlenecek yönetmelikler ile yönetmelik niteliğindeki düzenleyici işlemler, Sayıştay Başkanı tarafından incelenmesi istenen konular hakkında görüş bildirecek.

Sayıştay Başkanı, Rapor Değerlendirme Kurulu Başkanlığını da yapacak. Kurul, Sayıştay raporları ile Sayıştay Başkanı tarafından incelenmesi istenen konular hakkında görüş bildirecek. Sayıştay raporlarının kurulda görüşülmesi sırasında ilgili grup başkanı veya raporun denetçisi katılarak görüşünü açıklayacak. Sayıştay raporlarının görüşülmesi sırasında açıklamalarda bulunması için ilgili kamu idaresinin üst yöneticisi veya görevlendireceği yardımcısı çağrılabilecek.

Yüksek Disiplin Kurulu, her takvim yılı için Sayıştay Genel Kurulunca seçilecek 5 daire başkanı ve her daireden seçilecek birer üye ile kurulacak. Disiplin soruşturması yapılmasına ve disiplin cezası verilmesine ilişkin kararlar üçte iki çoğunlukla verilecek. Haklarında isnatta bulunulan disiplin durulu üyeleri, kurula katılamayacak. Kurul, Sayıştay Başkanı, daire başkanı ve üyeler hakkındaki disiplin soruşturmalarına bakacak.

Meslek Mensupları Yükseltme ve Disiplin Kurulu; Sayıştay Başkanı, daire başkanı ve üyeler dışındaki meslek mensupları hakkındaki yükseltme işleri ile disiplin soruşturmaları ve ceza kovuşturmalarını yürütecek.

Denetim planlama ve koordinasyon kurulu

Denetim Planlama ve Koordinasyon Kurulu, TBMM'nin, kamuoyunun ve denetlenen kamu idarelerinin beklentileri de dikkate alınarak, denetim stratejik planlarını ve yıllık denetim programlarını, yapılacak risk analizleri doğrultusunda hazırlayacak. Kurul, plan ve programların uygulanmasını izleyecek, koordinasyonu sağlayacak, performans ölçüm sistemlerini oluşturacak ve Sayıştay faaliyet raporunu hazırlayacak. Kurul, denetime ilişkin yönetmelik, standart ve rehberleri hazırlayacak, mesleki etik kurallarını belirleyecek, ayrıca Sayıştay Başkanının görüşülmesini istediği konularda görüş bildirecek.

Denetçiler, Sayıştay Başkanı veya onun adına grup başkanlarınca kendilerine verilen denetim ve inceleme görevlerini yerine getirerek, sonucunu bir raporla Başkanlığa bildirecek. Sayıştay Başkanının teklifi ve Sayıştay Genel Kurulunun kararı ile gerek görülen illerde denetim grup başkanlıkları kurulabilecek.

Denetim ve denetim destek grup başkanlıklarının çalışma esas ve usulleri, görev ve sorumlulukları, illerde kurulacak denetim grup başkanlıklarında görevlendirme kriterleri ve diğer hususlar yönetmelikle düzenlenecek.

Başsavcı, Sayıştayca belirtilen süreler içerisinde verilmeyen hesapları takip edecek, hesabı ve istenilen bilgi ve belgeleri vermeyen sorumlular ve diğer ilgililer hakkında gerekli işlemleri yapacak. Savcı, oy hakkı bulunmamak üzere yargılamaya katılacak ve görüşünü açıklayacak.

Denetim ve raporlama

Sayıştay tarafından yerindelik denetimi yapılamayacak, idarenin takdir yetkisini sınırlayacak ve ortadan kaldıracak karar alamayacak. Denetim, genel kabul görmüş uluslararası denetim standartlarına uygun olarak yürütülecek.

Sayıştay ve denetçiler, denetim faaliyetini bağımsız ve tarafsız olarak yürütecek. Sayıştaya denetim görevinin planlanması, programlanması ve yürütülmesinde talimat verilemeyecek. Denetimler sistem tabanlı teknikler, analitik inceleme teknikleri, istatistiki örnekleme ve bilişim sistemlerinin denetimi dahil güncel denetim metodolojilerinin uygulanmasında gerekli özen gösterilerek gerçekleştirilecek.

Kalite güvencesinin sağlanması için, denetimin her aşaması denetim standartlarına, stratejik planlara, denetim programlarına ve mesleki etik kurallarına uygunluğu açısından sürekli gözden geçirilecek.

Sayıştay denetimi

Sayıştay denetimi; düzenlilik denetimi ve performans denetimini kapsayacak. Düzenlilik denetimi; kamu idarelerinin gelir, gider ve malları ile bunlara ilişkin hesap ve işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti; kamu idarelerinin mali rapor ve tablolarının, bunlara dayanak oluşturan ve ihtiyaç duyulan her türlü belgelerin değerlendirilerek bunların güvenilirliği ve doğruluğu hakkında görüş bildirilmesi, kamu idarelerince alınan mali karar ve yapılan işlemler ile program ve faaliyetlerin hukuka uygunluğunun değerlendirilmesi, mali yönetim ve iç kontrol sistemlerinin değerlendirilmesi suretiyle gerçekleştirilecek.

Performans denetimi de hesap verme sorumluluğu çerçevesinde idarelerce belirlenen hedef ve göstergeler ile ilgili olarak faaliyet sonuçlarının ölçülmesi, değerlendirilmesi, kamu kaynaklarının etkin, ekonomik ve verimli olarak kullanılıp kullanılmadığının incelenmesi suretiyle yapılacak.

Bu denetimler sonucunda denetimle ilgili olan, denetimden kaynaklanan ya da açıklanması gerekli görülen diğer hususlar da rapor edilebilecek. Denetimler; denetimin planlanması, denetim programının hazırlanması ve uygulanması, sonuçların ve tavsiyelerin raporlanması, hazırlanan raporların TBMM'ye sunulması ve ilgili kamu idaresine gönderilmesi, raporların izlenmesi aşamalarından oluşacak.

Denetim sürecine ilişkin bütün hususlar, kanunlar ile genel kabul görmüş uluslararası denetim standartları çerçevesinde hazırlanacak yönetmelik, standart ve rehberlerde belirtilecek.