Singapur'da eskiciler 'sıfır atık' hedefine ulaşmaya yardım edebilir mi?

Singapur'da 30 yıldan fazladır eskicilik yapan Madam Ng'nin yüklü el arabasının gürültüsü, sabahın ilk saatlerinin sessizliğini bozuyor.

Tarihi Tiong Bahru bölgesinin sokaklarında gezen Madam Ng, ülkede 'karang guni' olarak da bilinen çok sayıda eskici ya da hurdacıdan yalnızca biri. Ülkede insanların artık kullanmadığı eşyaları evlerinin önünden toplamak, köklü bir gelenek.

Madame Ng, işi gereği eski gazetelerden içecek kutularına, ikinci el kıyafetlerden artık istenmeyen elektronik cihazlara kadar pek çok eski eşyayı topluyor, sonra da diğer diğer eskicilere ya da geri dönüşüm fabrikalarına bunları satıyor.

Kökeni Malayca olan 'karang guni' ifadesi, eskicilerin bu eşyaları taşımak için kullandığı dev kendir çuvallardan geliyor.

Günümüzde bu geleneksel çuvalların yerini, Madam Ng'nin kullandığı gibi dört tekerlekli düz el arabaları ya da iki tekerlekli çuval el arabaları ile kamyon ve kamyonetler almış durumda.

Madam Ng, neredeyse 30 yıldan fazla önce, kızlarından birinin yurt dışında eğitim görebilmesi için para biriktirmek amacıyla bu işi yapmaya başlamıştı.

"O sıralarda 40'lı yaşlarında bir hemşireydim. İşten çıktıktan sonra, gazete, dergi ve kitap toplamak için etrafta dolanıyordum. Emekli olduğumdan beri de her gün bu işi yapıyorum" diyen Madam Ng, bugün 78 yaşında ve onun yarı yaşındakiler için dahi yorucu olabilecek mesleği yapmaya devam ediyor.

Her gün sabah saat 04:00'te kalkıp yarım saat içinde evden çıktığını, mahallede el arabasını ittirip atılmış gazete ve içecek kutularını topladığını, 4-5 saat sonra işi bitince de eve döndüğünü söylüyor.

'Sıfır atık'

Çoğu ülkede geçmişte kalmış bir meslek olarak görülen eskicilik, Singapur'un gözünde ise, ülkenin hem bugünü, hem de geleceği.

Singapur, dünyadaki en temiz şehirlerden biri olarak biliniyor. Şehir devlet Singapur'un asıl geri dönüşümcüleri, başkentin toplayıcı ordusuna dönüştü.

Singapur hükümeti, sürdürülebilirlik programının 380 milyar dolar büyüklüğündeki ülke ekonomisi için kritik bir rol oynadığını düşünüyor.

Singapur Yeşil Planı 2030 ismi verilen program kapsamında, önümüzdeki 10 yıl içinde katı atık sahalarına gönderilen atıkları yüzde 30 azaltmak dahil çok sayıda sürdürülebilirlik hedefi kondu.

Covid pandemisi nedeniyle virüsün yayılmasını engellemek için küresel ekonomik faaliyetlerin büyük bölümü durunca, ülkede dönüştürülen atıkların miktarı azaldı, geri dönüşüm sektörü de darbe aldı.

Ev ve işyerlerinde geri dönüşüm oranı, 2020 yılında yüzde 52'ye düştü. Bu oran, bir önceki yıl yüzde 59'du.

Singapur'da geri dönüşüm faaliyetlerinden sorumlu Ulusal Çevre Ajansı (NEA) bu düşüşün geçici olduğunu söyleyerek sıfır-atık ekonomisi planlarının devamına odaklandı.

NEA'nın sürdürülebilirlik bölümünün direktörü Christoper Tan, 'karang guni' olarak bilinen eskici kadın ve erkeklerin, ülkenin bu hedefe ulaşmasında kritik bir rol oynadığını söylüyor.

Tan, "Eskiciler bugünün toplayıcılık yöntemleri için tamamlayıcı olabilir. Halen evlerin kapısından geri dönüşüm malzemesi toplamakla ilgili zorluklar var. Eskicilerin hem güçlü bir ağları, hem de neyin dönüştürülüp neyin dönüştürülemeyeceği konusunda bilgileri var" diyor.

Ülkede çöp toplayıcılığı, atık yönetimi ve geri dönüşüm hizmetleri özel sektörün elinde. Bu firmalar da 'karang guni' işçileri ile çalışıyor.

Gelecek kuşak

Bu şirketlerden biri olan SembWaste, toplayıcılar ile bağlantı kurmak için 'ezi' adını verdiği bir uygulama geliştirmiş. Bu uygulamayı, aynı zamanda evlerinin önünden geri dönüşüme uygun malzemelerini toplatmak isteyen Singapurlular da kullanabiliyor.

SembWaste'in yöneticisi Goh Siok Ling, 'ezi' ağı üzerinden 100'den fazla karang guni ile ortaklık kurduklarını belirtiyor.

32 yaşındaki Aiden Ang ise, bu geleneği devam ettiren yeni kuşağın bir üyesi.

Telekomünikasyon mühendisliği diploması aldıktan sonra, babasının ayak izlerini takip ederek bir kıyafet geri dönüşüm işi kurmuş.

Covid nedeniyle yaşanan gerilemeye rağmen, "uzun vadede bu mesleğin devam edeceğini" düşünen Ang, "Eğitim sayesinde insanlar geri dönüşüm alışkanlığı kazanıyor. Eminim gelecek yıllarda geri dönüşüme katkıda bulunanların sayısı da artacaktır" diyor.

Uygulamaların kullanılmasının önemine dikkat çeken Ang, en başta bu mesleği yapmak ve onu geliştirmek konusunda ikna olmasında da, teknolojinin büyük rol oynadığını sözlerine ekliyor:

"Geri dönüşüm hedefine katkıda bulunmak isteyen Singapur sakinleri için çok kullanışlı bir yöntem. Biz işletmeciler için de, operasyonların akışı ve ödemelerin daha etkin yapılmasını sağlıyor."

'Çalışmaya devam etmek istiyorum'

Madam Ng belki de bu teknoloji dostu genç kuşağın bir parçası değil ancak hemen işini bırakmaya niyeti yok.

"Topladıklarımı kamyonuyla çalışan bir başka karang guni'ye satıyorum. Benim gibi başka daha yaşlı karang gunilerden de atık satın aldığı için, işleri iyi gidiyor" diyor.

Öte yandan Madam Ng gibi yaşı geçmiş olan karang gunilere, bu işin fiziksel yüküne rağmen çok az ücret verildiği yönünde eleştiriler de var.

Bugünlerde bu mesleğin para ile ilgili olmadığını söyleyen Madam Ng, eşini kaybettiğinden beri kızlarından birinin evine taşınmış ve rahat bir yaşam sürmüş.

"Fiziksel olarak zor bir iş. Kızlarım artık durmamı söylüyor ama evde oturmaktansa bu işi yapmayı tercih ederim" diyen Madam Ng, şöyle devam ediyor:

"Çok oturmak sizin için zararlıdır, özellikle zihin için çok kötü. Dışarıda el arabamla gezdiğimde en azından zihnimi boşaltıyorum."