Suriye’de vekâlet savaşı

Suriye toprakları, savaşın patlak verdiği Mart 2011’den bu yana adeta “kanlı bir yapboz tahtasına” dönmüş durumda. Türkiye’yle sınırdaş ülke, son 5 yılda 300 bine yakın kişinin yaşamını yitirdiği savaşla birlikte, cihatçısından, “ılımlılığı” tartışmalı muhaliflerin, ülkenin etnik yapısını oluşturan Kürt, Türkmen, Arapların oluşturduğu farklı güçlerin mücadele alanına çevrildi. Tüm bunların yanı sıra sahada ABD, İran, Hizbullah, Rusya ve son olarak Türkiye de askeri olarak konuşlandı.

2011’den beri Suriye’de savaşan irili ufaklı yüzlerce grubu 4 ana başlıkta toplamak mümkün: Suriye ordusu, cihatçı isyancılar, Kürtler ve IŞİD ile bu grupların iç ve dış müttefikleri.

Kürtler ve müttefikleri

Kürtler, Afrin, Kobane ve Cizire kantonlarının birleşmesiyle Kasım 2013’te Rojava Özerk Yönetimi’ni kurduklarını duyurdu. Rojava’nın savunma gücünü Suriye Demokratik Güçleri (SDG) oluşturuyor. Ayrıca 5 bin kişilik Kürt ve Süryani polis gücü bulunuyor. SDG, ABD öncülüğündeki koalisyondan aktif destek alıyor. * Halk Savunma Birlikleri (YPG): SDG’nin 80 bin savaşçısından 50 bini YPG’li. Saflarında yalnızca Kürtler değil, Araplar, Süryaniler, Türkler ve Batılılar da savaşıyor. PKK bağlantıları yüzünden Türkiye’nin terör örgütü listesinde. ABD ise hem hava saldırıları hem de lojistik ve silah sevkıyatı ile destekliyor.

* Kadın Savunma Birlikleri (YPJ): 2012’de YPG’nin kadın kolu olarak kurulan YPJ, Kobane direnişiyle dünyada tanınır hale geldi. 7-10 bin savaşçısı bulunuyor.

Ordu ve müttefikleri

Arap isyanları dalgası 2011’de Suriye’ye ulaştığında Devlet Başkanı Beşar Esad protestoların bastırılmasını emretti. Ordudan ayrılan bir grup subay ‘Özgür Suriye Ordusu’nu kurduklarını duyurdu. Ancak çözüldü, çözülecek denen Suriye ordusu, firarlar ve ölümlerle nüfusu 325 bin kişiden 150 bine düşse de dağılmadı.

Ulusal Savunma Kuvvetleri: İran’ın Kudüs Gücü komutanı Kasım Süleymani’nin rehberliğinde 2012’de oluşturulan milis gücü, ordu için gönüllü rezerv rolünde. 90 ila 100 bin kişilik güce Hizbullah da destek oluyor.

Hizbullah: Lübnanlı Şii milis grubu, rejim yanlıları arasındaki en büyük 2. grup olarak savaşıyor. İsrail askeri kaynaklarına göre, Suriye’de 2 bin savaşçısı öldü.

İran: Suriye’nin komşusu İran, Kudüs Gücü’nden yüzlerce uzman ve komutanı Suriye’de görevlendirdi. Eğitip donattığı Şii milisleri de “Şii Kurtuluş Ordusu” olarak takdim etti.

Rusya: Şam’ın talebi üzerine Eylül 2015’te Suriye’deki cihatçı hedeflerine hava saldırıları düzenlemeye başlayan Moskova, savaşın gidişatını tepetaklak etti.

Cihatçı isyancılar

Muhalifler savaşın ilk günlerinde göz kamaştırıcı hızla silahlanıp radikalleşirken dünyanın dört bir yanından cihatçılar Suriye’ye akın etti. Katar, Suudi Arabistan, Türkiye, ABD, Fransa ve Libya’dan silah alıyorlar.

Nusra Cephesi: Kaide’nin Suriye kolu, BM’nin terör listesinde. 2015 başlarında Fetih Ordusu adlı cihatçı oluşuma katıldı. O günlerde Kaide’yle bağlarını koparması için Katar ve diğer Körfez ülkelerinden baskı gördüğü iddialarını yalanladı. Ancak ABD ve Rusya’nın Suriye’de ortak operasyonla kendisini vurma ihtimali belirince, temmuz sonunda Kaide’den ayrıldığını ve Şam’ın Fethi Cephesi adıyla “temiz bir sayfa açtığını” duyurdu. Halep ve İdlib bölgelerinde yaklaşık 15 bin militanı var. Bünyesinde 50 kadar üst düzey Kaideli’den oluşan Horasan Grubu da yer alıyor.

Ahrar’uş Şam: Fetih Ordusu’nun 2. en büyük grubu. 10 ila 20 bin militanı bulunuyor.

İslam Ordusu: Şam yakınlarındaki Duma ve Doğu Guta’da en etkin olan cihatçı örgüt. 17 ila 25 bin militanı var.

Irak Şam İslam Devleti (IŞİD)

ABD ordusunun Irak’tan çekilmesinin ardından oluşan cihatçı IŞİD, Suriye’deki kaosu fırsat bilerek ülkenin geniş kesimlerini kontrolü altına aldı. Lideri Ebubekir el Bağdadi, Nisan 2013’te hilafet ilan etti. Rakka’yı merkez edinen örgütün en büyük mali kaynağını petrol satışı oluşturuyor. ABD’li yetkililerin son tahminlerine göre Irak ve Suriye’de halen 15 ila 20 bin IŞİD militanı bulunuyor.