Tarihi korumasız bırakıyorlar

Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının tamirat ve tadilatı artık belediye bünyesinde bulunan ve tartışmalı uygulamaları nedeniyle eleştirilen Koruma Uygulama ve Denetim Büroları’na (KUDEB) emanet. Koruma Kurulları’nın yetkilerini gasp eden yönetmelik değişikliği yerel yönetimlerin kültür varlıklarıyla ilgili ruhsat ve iskân verme yetkilerini de ortadan kaldırıyor. Mimarlar Odası Başkanı Eyüp Muhcu, KUDEB’lerin kadro, ekipman, deneyim ve bilgi açısından yetersiz olduğuna dikkat çekti.

2005 tarihli “Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının yapı esasları ve denetimine dair yönetmelik” 9 yıl sonra değiştirildi. 7 Aralık Pazar günü Resmi Gazete’de yayımlanan değişiklik ile kültür varlıklarının bakım ve onarımı ile yetkili olan KUDEB’lere tadilat ve tamirat yetkisi verildi. Değişikliğe göre KUDEB, kendi yaptığı tadilat ve tamiratın denetiminden de sorumlu. Değişikliğe tepki gösteren Mimarlar Odası Başkanı Eyüp Muhcu, 2005 yılında yönetmelik çıkarıldığında gerekli arşive ve birikime sahip olmadıkları için KUDEB’lerin yetkilerinin bakım ve onarım ile sınırlandırıldığını ifade etti.

Tiyatro dekoru gibi binalar

Muhcu, bu sınırlamaya karşın KUDEB uygulamalarında çok ciddi sorunlarla karşılaştıklarını vurgulayarak mimarlık camiasının eleştirilerine hedef olan KUDEB çalışmalarını şöyle anlattı:

“Kültür varlıklarının mimari özellikleri ve tarihsel değerleri, hatalı bakım ve onarım çalışmaları nedeniyle önemli ölçüde zarar gördü. Örneğin tarihi yarımadada ve Fener-Balat’taki KUDEB uygulamaları çok tartışılıyor. Özellikle Fener-Balat çevresinde KUDEB bakım ve onarım adı altında tiyatro dekoru gibi cepheler üretti. Hem binalar hem sokaklar tarihsel dokusunu ve değerlerini büyük ölçüde kaybetti.”

Yönetmelik değişikliği ile verilen yetkinin bir sınırının da olmadığını vurgulayan Muhcu “KUDEB’e binaların hem dış cephesini hem de içindeki fonksiyonları değiştirebilecek bir müdahale yetkisi veriliyor. Oysa kültür varlıklarının korunmasında binanın cephesi, fonksiyonu ve iç işleyişinin korunması esastır” diye konuştu.

Tarih yok edilecek

Bu değişiklik sayesinde kültür varlıklarıyla ilgili dönüşüm kararlarının hızla uygulanacağının altını çizen Eyüp Muhcu “Hatalı uygulamalara imza atan KUDEB, bundan sonra yetki sınırları belirlenmediği için örneğin AKM, Haydarpaşa Garı, Süleymaniye, Ayasofya gibi anıtsal yapılara müdahale edebilecek. Mesela Haydarpaşa Garı için hazırlanmış bir restorasyon projesine Kadıköy Belediyesi onay vermedi. Yeni düzenlemeye göre KUDEB aracılığıyla Haydarpaşa projesi onaylanabilecek. Düzenleme ile birlikte Cumhuriyet döneminin mimari mirası önemli ölçüde KUDEB’e teslim edildi. Bu mirasın yok edilme süreci, sivil yurttaşların yaşadığı mahallelerdeki kültürel varlıkların yok edilme süreci hızlanacak. Sulukule ve Tarlabaşı’ndaki dönüşüm bütün tarihi mahallelerde hızlıca işletilecek” değerlendirmesinde bulundu.