Uzaya çıkan ilk kadın: Valentina Tereşkova

NASA

Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi'nde, 'Milli Uzay Ajansı' tanıtım toplantısında konuşan AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, programdaki son hedefi bir Türk vatandaşını uzaya yollamak olarak açıkladı. 

"Son hedefimiz bir Türk vatandaşını uzaya göndermek. Eminim birçok kişi bu hayal ile büyümüştür. Hatta belki bu hayalini sürdürenler vardır. Hatta ve hatta belki bayanlardan bile 'ben adayım' diyenler vardır" sözlerini kullanan Erdoğan’ın "bayanlardan bile ben adayım diyenler vardır" ifadesi sosyal medyada büyük tepki çekti. Bu açıklamanın cinsiyetçi ve ayrımcı olduğunu vurgulayan yurttaşlar Erdoğan’a, uzaya çıkan ilk kadın Valentina Tereşkova’yı hatırlattı. Peki Valentina Tereşkova kimdir? İşte Dünya'nın yörüngesinde 48 tur atan ve uzayda yaklaşık 3 gün geçiren Tereşkova’nın hayatı ve başarıları…

VALENTINA TEREŞKOVA KİMDİR?

Tereşkova 6 Mart 1937’de, Sovyetler Birliği'nde, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Yaroslavl Oblast'ında küçük bir köy olan Bolşoye Maslennikovo'da dünyaya geldi. Okulu bitirince bir lastik fabrikasında çalıştı, daha sonra mühendislik tahsili yaptı. Bu sırada hobi olarak paraşütçülüğe başladı. 1961'de yerel Komsomol'un (Komünist Gençlik Kolu) sekreteri oldu ve ardından Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ne katıldı.

Uzay Yarışı'nın başlangıç yıllarında, 1961'de Gagarin'in uzaya çıkan ilk insan olmasının ardından, Sovyet uzay programını yöneten başmühendis Korolyov, bu kez bir kadını uzaya gönderme fikrini öne sürdü. İlk uzay-kadınını belirlemek için geniş çaplı bir tarama başlatıldı. Kıstaslar, adayların paraşütçü, 30 yaşın altında, 170 cm'den kısa ve 70 kg'dan hafif olmasıydı. Tereşkova, seçilen dört kişiden biri olmayı başardı ve seçilen diğer arkadaşlarıyla birlikte yoğun bir eğitim programına tabi tutuldu. Programda ağırlıksız uçuşlar, paraşüt atlamaları, izolasyon sınamaları, merkezkaç sınamaları, roket kuramı, uzay mühendisliği ve pilotluk eğitimi bulunuyordu. Tereşkova, "proleter" geçmişi sayesinde diğer adaylardan daha şanslı görülüyordu. Programın sonunda Tereşkova'yı bizzat Nikita Kruşçev ilk uzay-kadını olarak seçti.

DÜNYA'NIN YÖRÜNGESİNDE 48 TUR ATTI

16 Haziran 1963'te Tereşkova, Vostok 6 ile uçarak uzaya çıkan ilk kadın ve ilk sivil oldu. Dünya yörüngesinde 48 tur attı ve neredeyse 3 gün uzayda kaldı. Bu o zamana kadar uzaya giden Amerikalı astronotların toplam süresinden bile fazlaydı. Uçuşundan sonra Tereşkova, Zhukovsky Air Force Academy'de eğitim gördü ve buradan kozmonot mühendisi olarak mezun oldu. 1977'de mühendislikte doktora kazandı. Uzaya çıkan ikinci kadın ise, Tereşkova'dan 19 yıl sonra yine bir Sovyet olan Svetlana Savitskaya oldu. 

Tereshkova, 3 Kasım 1963'te Andriyan Nikolayev ile Moskova Düğün Sarayı'nda evlendi ve Kruşçev ile birlikte, Hükûmet ve Uzay Programı liderleri düğüne katıldı. 8 Haziran 1964'te kızları Elena Andrianovna Nikolaeva-Tereshkova'yı doğurdu ve Elena uzaya gitmiş bir anne ve babası olan ilk kişi oldu. Tereshkova ve Nikolayev 1982'de boşandı. Nikolayev 2004'te hayatını kaybetti. 

Tereşkova, Başbakan Vladimir Putin'in 70. doğum gününü kutlamak üzere Novo-Ogaryovo'daki konutuna davet edildi. Orada Mars'a tek yönlü uçmak istediğini söyledi. 5 Nisan 2008'de, Rusya'nın Sen Petersburg kentinde düzenlenen 2008 Yaz Olimpiyatları'nda meşale taşıdı. 2007'de Alman Eduard Rhein Vakfı'ndan Eduard Rhein Zafer Halkasını aldı.

ÖDÜLLERİ

RUS

Anavatana Üstün Niyet Nişanı

-2. sınıf (6 Mart 2007) - yerli alanın gelişimine olağanüstü katkıda bulunmak

-3. sınıf (6 Mart 1997) - devlet hizmetlerine ve iç mekan gelişimine büyük kişisel katkılar için

Alexander Nevsky'nin Nişanı (2013)

-Uluslararası Bilimsel, Kültürel ve Toplumsal Bağların Geliştirilmesine ve Güçlendirilmesine Olağanüstü Katkı Sağlanması için Onur Mektubu (10 Haziran 2003)

-Dostluk Düzeni (12 Nisan 2011) - ulusal insanlı uzay uçuşu ve uzun vadeli verimli kamu faaliyetlerinin geliştirilmesine olağanüstü katkıda bulunmak amacıyla

-2008 yılında insani yardım alanındaki üstün başarılar için Rusya Federasyonu Devlet Ödülü (4 Haziran 2009)

-Rusya Federasyonu Hükûmetinden teşekkür belgesi;

16 Haziran 2008 – Uzun vadeli devlet ve kamu faaliyetleri için, insanlı uzay uçuşunun geliştirilmesine ve uzay uçuşunun 45.yıldönümü ile bağlantılı olarak önemli kişisel katkılar sağlamıştır.

12 Haziran 2003, - İnsanlı uzay uçuşunun geliştirilmesine büyük katkısı

3 Mart 1997, - Mekanın gelişmesine katkıda bulunduğu, uluslararası bilimsel ve kültürel bağların güçlendirilmesi ve yılların gayretli çalıştığı için

Diğer ödülleri (Varşova Paktı)

-"Altın Yıldız" Sosyalist İşçi Kahramanı (Çekoslovakya) (Ağustos 1963)

-"Altın Yıldız" Sosyalist İşçi Kahramanı (Bulgaristan) (Bulgaristan, 9 Eylül 1963)

-Georgi Dimitrov'un Nişanı (Bulgaristan, 9 Eylül 1963)

-Karl Marx'ın Nişanı (Ekim 1963, Doğu Almanya)

-Becker Madalyası (Ekim 1963, Doğu Almanya)

-Grunwald Haçı, 1. sınıf (Ekim 1963, Polonya)

-Elmaslı Milli bayrak Nişanı (Macaristan, Nisan 1965)

-"Başarı için Bilim" Nişanı (Romanya, 17 Kasım 1973)

-"Silahlarda Kardeşliği Güçlendirmek İçin" Madalyası (Bulgaristan, 1976)

-Klement Gottwald‘ın Nişanı (Çekoslovakya)

Diğer ödüller:

-Nepal Yıldızı Nişanı, 1. sınıf (Kasım 1963)

-Endonezya Cumhuriyeti 2. Sınıf Yıldızı Nişanı (Kasım 1963)

-Volta Nişanı (Gana, Ocak 1964)

-"Gold Soyombo" İşçi Kahramanı (Moğolistan)

-Sukhbaatar (Moğolistan, Mayıs 1965)

-Aydınlanma Düzeni Nişanı (Afganistan, Ağustos 1969)

-Gezegenler Düzeni Nişanı (Ürdün, Aralık 1969)

-Nil Düzeni Nişanı (Mısır, Ocak 1971)

-"Gold Star" İş Kahramanı (Vietnam) (Ekim 1971)

-Bernardo O'Higgins'in Nişanı (Şili, Mart 1972)

-Kanat ile Yugoslav Bayrak Nişanı (Kasım 1972)

-Güneş Siparişinin Büyük Çarmıhı (Peru, 1974)

-Playa Girón'un Nişanı (Küba, 1974)

-Anne Betancourt'un Nişanıi (Küba, 1974)

-Duke Branimir‘in kanatlı Nişanı (Hırvatistan, 17 Şubat 2003)

Bilimsel, sosyal ve dini kuruluşlar:

-Altın Madalya, SSCB Tsiolkovsky Bilimler Akademisi

-Gezegenlerarası İletişim için İngiliz Toplumunun Altın Madalyası "Uzay araştırmalarındaki başarılar için" (Şubat 1964)

-"Kozmos" un Altın Madalyası (FAI)

-Galambera Astronotiği Ödülü

-Joliot-Curie'nin Altın Madalyası (Fransa, 1964)

-Ulusal Rüzgâr ve Uzay Misyonları Uluslararası Komitesi "Rüzgâr Gülü" Nişanı

-İtalyan Kadınlar Derneği'nin "Altın Mimoza" Ödülü (1963)

-Komsomol'un "Ligde aktif olmak için" Nişanı(1963)

-Altın Madalya Ekonomik Başarılar Sergisi (28 Haziran 1963)

-DOSAAF onuru (1 Temmuz 1963) Aziz Euphrosyne Nişanı, Moskova'nın Başkonsolosu, 2. sınıf (2008)