Çıplak vatandaş yetim kaldı. Başar Sabuncu'yu yitirdik

Tiyatro-sinema yönetmeni, senarist, çevirmen ve sahne tasarımcısı Başar Sabuncu, 1943 yılında İstanbul’da doğdu. 1961’de -ilk amatör tiyatro oyunculuğu deneyimleri yaşadığı Saint Joseph Lisesi’ni bitirdi. Bir süre Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi, sonra İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünde sürdürdüğü eğitimini bırakarak, tiyatroculuk serüvenine atıldı. Birkaç yıl özel tiyatrolarda oyunculuk yaptı. Ardından çalışmalarını yazarlık ve yönetmenlik alanlarında yoğunlaştırdı.

Başar Sabuncu, 1985-1988 yılları arasında  üç yılda beş film çektikten sonra, 1994 yılında Yolcu filmini çekmiş, o tarihten bu yana da o 6 filmden sonra bir daha yönetmenlik ve senaryo yazarlığı yapmamıştır.

İlk oyunu Kargalar, 1962’de Devlet Tiyatrosu’nca sahnelendiğinde, 19 yaşındaydı. 1964-1969 yılları arasında TRT Ankara Radyosu tiyatro bölümünde görev aldı; aralarında İlyada, Don Kişot, Goriot Baba gibi başyapıtların da bulunduğu 18 yapıtı radyo için oyunlaştırdı; 100’ü aşkın radyo oyun dizisini yönetti.  Sabuncu'ya son olarak İstanbul Tiyatro Festivali'nde onur ödülü verilmişti.

DARBEDEN SONRA YURTDIŞINA GİTTİ

Başar Sabuncu, 12 Mart 1971 darbesininden sonra, bir süre yurt dışında yaşamayı yeğledi. Fransa’da iki yıl tiyatro araştırmalarının ardından, Türkiye’ye dönüşünde, Muhsin Ertuğrul’un çağrısı üzerine, 1974’de yönetmen olarak İstanbul Şehir Tiyatroları’na katıldı. Kurumda “Yerinden Yönetim”’in uygulanmasına öncülük etti; Üsküdar ve Fatih sahnelerinin sanat yönetmenliği görevlerini üslendi. Çok uzun bir ayrılıktan sonra Nazım Hikmet’i yeniden Şehir Tiyatrosu seyicileri ile buluşturdu.

12 Eylül 1980 darbesini izleyen günlerde, 1402 sayılı yasa uyarınca kurumdaki görevine son verilmesinin ardından, Berlin’de, Schaubühne Tiyatrosu’nda ‘İşgal’ oyununu yönetti. 1982-1983 yıllarında ise, Sururi-Cezzar Tiyatrosu’nda, özgün oyun Kaldırım Serçesi ile Şan Tiyatrosu’nda Brecht düzenlemesi Şvayk Hitler’e Karşı ve Prosper Mérimée uyarlaması Kan ve Gül (Karmen) müzikli oyunlarını sahneledi.

Aynı dönemde “Aydınlar Dilekçesi” kapsamında, askeri mahkemede yargılandı.

Çıplak Vatandaş
Sonraki yıllarda sinema çalışmalarına ağırlık verdi. Aralarında Şener Şen’li ‘Namuslu’nun da olduğu ilk beş senaryosu başka yönetmenlerce perdeye taşındı. 1985’den başlayarak kendi senaryolarından, aralarında ‘Çıplak Vatandaş’ (1985), ‘Asılacak Kadın’ (1986), ‘Zengin Mutfağı’ (1988) ve ‘Yolcu’nun (1994) da olduğu altı film çekti. Çok sayıda uluslararası şenlikte Türkiye sinemasını temsil etti. 1988’de Londra’da British Film Institute; 1991’de Paris’te Fransız Sinematek’i; 1992’de Montpellier Festivali tarafından, adına tüm filmlerinin gösterildiği saygı haftaları düzenlendi.

Zengin Mutfağı
1988’de, uzun bir yasal savaşımın ardından, Şehir Tiyatroları’na döndükten sonra, bu kurumda ve Devlet Tiyatroları ile özel tiyatrolarda 30’u aşkın tiyatro yapıtının yönetmenliğini üstlendi. Şehir Tiyatrosu’nun İstanbul Belediyesi karşısındaki “sanatsal bağımsızlığı” konusunda, yönetimle ilkesel anlaşmazlık nedeniyle, 2004’te emeklilik yaşını beklemeden, kurumdan ayrıldı.

Racine, Marivaux, Brecht, Genet, Kovaçeviç’in kimi oyunlarını Türkçeye çevirdi.

Yönettiği sinema filmleri

Çıplak Vatandaş - 1985
Asılacak Kadın - 1986
Kupa Kızı - 1986 (Bunuel'in Belle de Jour filmine "nazîre")
Kaçamak - 1987
Zengin Mutfağı - 1988
Yolcu - 1994

Senaryosunu yazdığı sinema filmleri

Şöhret Budalası - 1975 (Yön: Bilge Olgaç)
Adak - 1979 (Yön: Atıf Yılmaz)
Talihli Amele - 1980 (Yön: Atıf Yılmaz)
Şalvar Davası - 1983 (Aristofanes'den esinlenme / Yön: Kartal Tibet)
Namuslu - 1984 (Yön: Ertem Eğilmez)
Çıplak Vatandaş - 1985
Asılacak Kadın - 1986 (Pınar Kür'ün romanından)
Kupa Kızı - 1986 (Joseph Kessel'in "Belle de Jour" romanından)
Kaçamak - 1987
Zengin Mutfağı - 1988 (Vasıf Öngören'in oyunundan)
Kaldırım Serçesi - 1989 (TRT/TV)
Yolcu - 1994 (Nazım Hikmet'in oyunundan)

Sahnelenmiş tiyatro oyunları

Kargalar - Devlet Tiyatrosu (1962)
Şerefiye - Devlet Tiyatrosu (1966-68) / Nürnberg (1984) / Amsterdam (1988)
Çark - Devlet Tiyatrosu (1969) / Serezli-Aşkıner Tiyatrosu (1969)

Zemberek - Dostlar Tiyatrosu (1971) / Ankara Deneme Sahnesi (1972)
Mutemet Ali Rıza Beyin Yaşanmış Hayat Hikayesi - Devlet Tiyatrosu (1972) / İstanbul Ş.T. (1974)
İşçi Babası Ömer Ağa İle Küçükhanımın Şöförü Recep (Brecht'E "Nazîre") - Oyuncular Birliği (1975)
Memurlar - İti Yayını (1974) / Ankara Deneme Sahnesi (1974)
İşgal - İstanbul Şehir Tiyatrosu (1977) / Berlin Schaubühne (1981)
Kaldırım Serçesi - Sururi-Cezzar Tiyatrosu (1982)
Kan ve Gül (Prosper Mériméé/Carmen'den uyarlama) Şan Tiyatrosu (1983)
Sayın Muhbir Vatandaşlar - Yeditepe Oyuncuları (1989)
Bir Ata Krallığım (Shakespeare'den Kurgulama) - İstanbul Şehir Tiyatrosu (1997)
Herkes Aynı Bahçede (Çehov "Çeşitleme") - İstanbul Şehir Tiyatrosu (2001)
Lades Ya Da Aile Ocağı - Müjdat Gezen Tiyatrosu (2010)