İsrail’in uzun süredir gizemini koruyan nükleer programına ilişkin yeni görüntüler ortaya çıktı.
ABD merkezli Planet Labs PBC tarafından sağlanan ve Associated Press tarafından analiz edilen uydu fotoğrafları, Dimona kenti yakınlarındaki Şimon Peres Negev Nükleer Araştırma Merkezinde büyük ölçekli bir yapının inşa edildiğini gösteriyor.
Uzmanlara göre inşaat, ya yeni bir ağır su reaktörü ya da nükleer silah montaj tesisi olabilir. Ancak İsrail’in programını çevreleyen sır perdesi nedeniyle kesin bilgiye ulaşılamıyor.
Fotoğraf: Şimon Peres Negev Nükleer Araştırma Merkezi/Dimona yakınları, İsrail (Planet Labs PBC tarafından sağlanan uydu görüntüleri)
ORTADOĞU'NUN TEK NÜKLEER GÜCÜ MÜ?
Dimona’daki gelişmeler, İsrail’in Ortadoğu’daki tek nükleer silah sahibi ülke olduğu yönündeki iddiaları yeniden gündeme getirdi.
İnşaat faaliyetleri, özellikle İsrail ve ABD’nin haziran ayında İran’ın nükleer tesislerini hedef almasının ardından uluslararası alanda çifte standart eleştirilerine yol açabilir.
Fotoğraf: Planet Labs PBC tarafından sağlanan bu uydu fotoğrafı, 5 Temmuz 2025 tarihinde İsrail'in Dimona kenti yakınlarındaki Şimon Peres Negev Nükleer Araştırma Merkezi'ni göstermektedir. (Planet Labs PBC via AP)
Uydu görüntülerini inceleyen yedi uzmandan üçü, inşaatın büyüklüğü ve çok katlı yapısı nedeniyle bunun yeni bir ağır su reaktörü olabileceğini düşünüyor. Diğer dört uzman ise tesisin, nükleer başlıkların birleştirilmesi amacıyla inşa ediliyor olabileceğini belirtiyor.
Nükleer uzman Jeffrey Lewis, “Bunun bir reaktör olması en olası ihtimal. Başka bir şey olmasını hayal etmek zor” ifadesini kullandı.
İsrail’in nükleer programına ilişkin en büyük sorun, uluslararası denetime kapalı olması. İsrail hükümeti konuyla ilgili yorum yapmazken, Beyaz Saray da soruları yanıtsız bıraktı.
Cambridge merkezli Union of Concerned Scientists uzmanı Edwin Lyman, “İsrail hiçbir uluslararası denetime izin vermiyor. Bu da kamuoyunu spekülasyonlara mecbur bırakıyor” dedi.
Fotoğraf: 29 Eylül 1971 tarihli bu casus uydu fotoğrafı, daha sonra ABD hükümeti tarafından gizliliği kaldırılmış olup, İsrail'in Dimona kenti yakınlarında bulunan ve şu anda Şimon Peres Negev Nükleer Araştırma Merkezi olarak bilinen tesisi göstermektedir. (ABD Dünya Kaynakları Gözlem ve Bilim Merkezi/ABD Jeoloji Araştırmaları, AP aracılığıyla)
SOĞUK SAVAŞ'TAN BUGÜNE
Dimona’daki mevcut reaktör 1960’lardan bu yana faaliyette. Uzmanlara göre bu tesis artık ömrünü doldurmak üzere ve yenilenmesi gerekiyor.
1980’lerde tesiste çalışan Mordehay Vanunu’nun ifşalarıyla dünya gündemine taşınan İsrail’in nükleer kapasitesinin, 2022 itibarıyla yaklaşık 90 savaş başlığı olduğu tahmin ediliyor.
İsrail, nükleer silaha sahip olup olmadığını ne doğruluyor ne de yalanlıyor. Bu “belirsizlik politikası”nın ülkenin güvenlik stratejisinin merkezinde olduğu biliniyor.
İsrail, Hindistan, Pakistan ve Kuzey Kore ile birlikte Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması’nı (NPT) imzalamayan dört ülkeden biri. Bu nedenle Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın Dimona’da denetim hakkı bulunmuyor.
