İktisatçı Mahfi Eğilmez, “Dolar Egemenliğini Ne Zaman Yitirir?” başlıklı yazısında, ABD Doları'nın küresel ölçekte yaşadığı değer ve itibar kaybını ele alırken, Euro ve Çin Yuanı gibi alternatiflerin neden henüz güçlü birer rakip olamadığını değerlendiriyor.
DOLARDA İKİ YÖNLÜ KAYIP
Dünya parası ve bir numaralı rezerv para konumunda bulunan ABD Doları, son yıllarda hem maddi hem de itibari açıdan kayıp yaşıyor. Maddi kayıp, doların diğer para birimleri karşısındaki değer kaybıyla ortaya çıkıyor.
Doların, ABD’nin yoğun ticaret ilişkisi içinde olduğu Euro, sterlin, yen, Kanada Doları, İsviçre Frangı ve İsveç Kronu'ndan oluşan para sepetine karşı performansını gösteren Dolar Endeksi (DXY), kısa sürede belirgin biçimde geriledi. Bu durum, doların söz konusu para birimlerine karşı ciddi bir değer kaybı yaşadığını ortaya koydu.
Benzer bir tablo Euro karşısında da görülüyor. Euro/dolar paritesindeki değişim, doların kısa sürede Euro'ya karşı da önemli ölçüde değer yitirdiğine işaret ediyor. Daha önce de benzer kayıplar yaşandığını hatırlatan Eğilmez, bu tür hareketlerin geçmişte kalıcı olmadığına dikkat çekti.
“İTİBAR KAYBI DAHA CİDDİ BİR SORUN”
Mahfi Eğilmez’e göre asıl sorun, doların yaşadığı itibar kaybı. Dolar, iki dünya savaşı arasındaki süreçte ve özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında pound sterlinin yerini alarak dünya parası konumuna yükseldi. Petrol, altın ve diğer stratejik emtiaların dolar üzerinden fiyatlanması, uluslararası ticaret ve finansal işlemlerde doların yaygın şekilde kullanılması bu konumu güçlendirdi.
Merkez bankalarının rezervlerinde dolar bulundurması ve bankaların uluslararası işlemler için dolar tutması, ABD’ye önemli bir avantaj sağladı. Bu yoğun talep, ABD Hazinesi’nin küresel ölçekte tahvil ihraç edebilmesini ve düşük maliyetle borçlanmasını mümkün kıldı. Bu yapı, doların dünya genelindeki itibarını uzun yıllar destekledi.
ABD’YE YÖNELİK RİSKLER ARTIYOR
Sermaye hareketlerinin serbestleşmesiyle birlikte, özellikle gelişmekte olan ülkelerde dolarizasyon yaygınlaştı. Ancak son yıllarda doların itibarında belirgin aşınmalar yaşanıyor. Eğilmez’e göre bu süreci tetikleyen başlıca unsurlar arasında ABD’ye yönelik risklerin artması bulunuyor.
Bu riskler arasında sık sık gündeme gelen borçlanma tavanı krizleri ve hükümet kapanmaları, Donald Trump’ın Fed ve yargı bağımsızlığına ilişkin açıklamaları, küresel siyasete yön vermeye çalışan tutarsız politikalar ve kredi derecelendirme kuruluşlarının ABD’nin notunu düşürmesi öne çıkıyor.
ALTERNATİF ARAYIŞLARI DOLARIN İTİBAR KAYBININ YANSIMASI
ABD’nin küresel ekonomi ve ticaretteki payının gerilemesi, Çin’in yükselen siyasi ve ekonomik gücü, kripto ve dijital paraların hızla yayılması ile altın ve diğer değerli metallere yönelimin artması da doların gücünü zayıflatan faktörler arasında gösteriliyor.
Son yıllarda BRICS ülkeleri ya da Şanghay İşbirliği Örgütü bünyesinde ortak para oluşturulacağına dair iddialar gündeme gelse de, bu girişimler somut bir aşamaya ulaşmadı. Buna rağmen alternatif arayışlarının artması, doların yaşadığı itibar kaybının önemli bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.
EURO MEYDAN OKUMAYI BAŞARAMADI
Bu gelişmelerin sonucunda doların küresel rezervler içindeki payı gerilerken, en büyük rakip olarak görülen Euro da beklentileri karşılayamadı. Euro’nun rezervler içindeki payı bir dönem yükselse de sonrasında düşüş gösterdi. Dolar, Euro ve diğer geleneksel rezerv paraların yanında Çin Yuanı ve bazı farklı para birimlerinin payının yavaş yavaş arttığı görülüyor.
DOLAR GÜCÜNÜ KAYBEDİYOR
Mahfi Eğilmez, genel tabloyu değerlendirirken doların zaman içinde eski gücünü, itibarını ve dünya ekonomisindeki ağırlığını kaybettiğini vurguladı. Buna karşın doların yerini alacak güçlü bir rezerv paranın henüz ortaya çıkmadığını belirten Eğilmez, Euro ve Çin Yuanı'nın bu boşluğu doldurabilecek düzeyde olmadığını ifade ediyor.
Sonuç olarak, doların egemenliğini kaybetmesi zaman içinde gerçekleşebilecek bir süreç olarak görülse de, bu değişimin kısa vadede ve ani biçimde yaşanması beklenmiyor.
