İnternette okuduğunuz her bilgiye inanmayın

İnternette karşılaştığınız bilgi, görsel ve diğer içerikler her zaman gerçeği yansıtmayabilir. Özellikle de Türkiye gibi sosyal medyada ‘trol’lerin, dijital ortamda manipülasyon ve bilgi kirliliğinin yoğun olduğu ülkelerde... Türkiye, sosyal medya kullanımında dünyada ilk 10 ülke arasında ama internetteki haberlere “güven”de ise sonlarda. Hal böyle olunca da temel doğrulama araçlarını kullanmak şart oldu…

Bu fotoğraf gerçek mi? Sosyal medyada karşılaştığınız bir fotoğrafın gerçek veya sahte olup olmadığını anlamak için en yaygın kullanılan yöntem, Google’ın görsel araması. https:// images.google.com/ adresinden ulaşılan bu servise, fotoğraf yükleyerek veya URL adresini kopyalayarak, sözkonusu fotoğrafın kaynağına, benzerlerine ve içeriğin tarihine ulaşabilirsiniz. Böylelikle o olayın ne zaman meydana geldiği konusunda da sağlıklı bilgiler edinebilirsiniz.

Bu hesap kime ait? Facebook, Twitter, Instagram ve YouTube’da takip ettiğiniz hesaplar, gerçekten o kurum ve kişinin olmayabilir. Dolayısıyla paylaşımlarının doğruluğuna da şüphe ile bakmanızda fayda var. Bunun için Facebook ve Twitter’daki hesapların, “Onaylanmış/ Doğrulanmış Hesap” olduğunu gösteren “mavi tık/rozet”e dikkat edilmeli. Bu özellik Instagram’da “doğrulanmış profil/simge”, YouTube’da ise “onaylanmış hesap rozeti” olarak karşımıza çıkıyor.

Bu internet sitesi kimin? İnternette karşılaştığınız bir sitenin kime ait olduğunu, alan adının ne zaman ve kim tarafından oluşturulduğunu, ne zamana kadar tescil edildiğini, yer sağlayıcısını, eğer gizlenmediyse alan adı sahibinin ad-soyad, adres ve telefon bilgilerine ulaşmak mümkün. Bunun için söz konusu internet adresinin URL’sini Who. is veya BTK’nin Site Bilgileri Sorgu Sayfası olan http://internet.btk.gov. tr/sitesorgu/ adresinden sorgulatabilirsiniz.

Bu ekran görüntüsü gerçek mi? Sosyal medyada pek çok ekran görüntüsü (caps) paylaşılıyor. Tabii bunların resim formatında olması, gerçek olduğunu göstermiyor. İnternette bu şekilde çok sayıda ‘caps’ elden ele dolaşıyor. Sahte ‘caps’ yapmak için pek çok program da var. Bunun için söz konusu görselin/ fotoğrafın çekildiği tarih, yer, boyut ve ekipman gibi bilgilerini içeren EXIF bilgilerine bakılabilir. Ancak sosyal medyada paylaşılan görsellerin EXIF bilgilerini silen de pek çok araç mevcut.

Bu bilgiler doğru mu? İnternetteki yalan haberlerle mücadele etmek için Google, bu alanda küresel ölçekte çalışan sivil toplum kuruluşu Reporters’ Lab ile işbirliği yapıyor. Google’ın arama ve haber sonuçlarına eklediği bu bilgi doğrulama (Fact Check) özelliği arama sonuçlarından çıkan ancak doğruluğundan emin olunmayan bilgiler için farklı alternatifler sunuyor. Dünyada doğruluk analizi yapan 115 organizasyon bulunuyor ve Türkiye’de ise bu işi Doğruluk Payı yapıyor.