'Bir Eğitim Devrimcisi, İsmail Hakkı Tonguç'

Önümde, her biri neredeyse bir tuğla büyüklüğünde dört kitap var. Biri Dr. Engin Tonguç’un yazdığı “Bir Eğitim Devrimcisi, İsmail Hakkı Tonguç, Yaşamı, Öğretisi, Eylemi”, 792 sayfa. İkincisi Pakize Türkoğlu’nun “Tonguç ve Enstitüleri”, 677 sayfa. Üçüncüsü Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayını “Aramızdan Ayrılışının 50. Yıldönümünde İsmail Hakkı Tonguç ve Okul Öncesinden Yüksek Öğretime Eğitim Sorunları, Çözüm Önerileri”, 693 sayfa. Dördüncü kitap da Kastamonu Üniversitesi yayını “Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu”, 1036 sayfa.

Bu dört yapıt, yalnız oylum olarak değil aynı zamanda içerik olarak da büyük ve değerli. Düne, bugüne, geleceğe ışık tutan birer bilimsel çalışma. Her aydının, her eğitimcinin elinin altında bulunması ve okuması gereken kitaplar.

Bu kitaplar, adlarından da anlaşılacağı gibi her yönüyle İsmail Hakkı Tonguç’u ve Köy Enstitüleri sistemini anlatıyor.

23 Haziran 2010, büyük eğitimci İsmail Hakkı Tonguç’un ölümünün 50. yıldönümü. Bu nedenle ülkenin çeşitli yerlerinde özellikle büyük kentlerde etkinlikler düzenleniyor; Köy Enstitüleri ve Tonguç üzerine yeni belgeseller yapılıyor; kitaplar yayımlanıyor. Dünyanın sayılı eğitimcileri arasında yer alan İsmail Hakkı Tonguç, bütün yaşamını eğitime adamış, neredeyse son nefesine kadar herkesin üretici, nitelikli eğitim hakkından yararlanması için çırpınıp durmuş bir anıt insan. 27 Mayıs 1960 ihtilali olunca Tonguç, yeni umutlarla yapılacak anayasaya girmesi için ilköğretimle ilgili bir taslak hazırlar, bunu sorumlulara ve dostlarına iletir.

Ölümünden yaklaşık bir ay önce hazırladığı bu taslak onun eğitim anlayışının ipuçlarını gösteren önemli bir belgedir:

“İlköğretim zorunlu ve parasızdır. 7 yaşına basan kız-erkek her çocuk 15 yaşını tamamlayıncaya kadar, laik okula, teknik okullara ve kurslara devam etmeye zorunludur.

- Zorunlu öğrenim çağında bulunan her çocuk öğrenim süresince:

a) Yaşam okuluna özgü ilkeleri uygulayabilecek öğretmenlere kavuşmak,

b) Sağlığı koruyucu olanakları elde etmek,

c) Çağdaş bir okul binasında okumak ve eğitilmek,

d) Kitaplardan ve öğretim araçlarından yararlanmak,

e) Öğrenimi süresince taşıt araçlarından parasız yararlanmak haklarına sahiptir.”

Tonguç’un yukarıda satır başlarıyla belirttiği bir bölümünü alabildiğimiz görüşlerin hangisi bugün ilköğretimde ya da eğitimin başka aşamalarında uygulanmaktadır?

Okullarımızın “yaşam okuluyla” bir ilgisi var mıdır? Ne yazık ki bütün bu soruların yanıtı hayırdır. Son 50 yıldır izlenen sağ politikalar eğitimi, bilimsel, üretici özünden uzaklaştırdı. Özellikle AKP’nin iktidara geldiği son 8 yıldır eğitim-öğretim bir kamu hizmeti olmaktan çıkarılarak paralı duruma getirildi. Öğretim birliği nerdeyse bütünüyle bozuldu. Çocuklar, yaşam eğitimi yerine sınavlarla boğuşur duruma geldi. Çünkü var olan sistem mantar gibi özel ders yerlerini doğurdu. Dershane sayısı 2002 yılında 2 bin 122 iken, 2009 yılında 4 bin 160 ulaştı. Bırakın yeni çağdaş, estetik okullar yapmayı büyük kentlerde zamanla yapılmış tarihi okul binaları satılmaktadır. Bu ay içerisinde İstanbul Etiler Otelcilik ve Meslek Lisesi’nin satışı velilerin, öğretmenlerin tepkilerine yol açtı. Eğitim yatırımları neredeyse durdu. Kalabalık sınıflar, ikili öğretim sürüp gidiyor. Büyük çoğunluğu kadın olan 6 milyonu geçkin yetişkin okuma yazma bile bilmemektedir. Bu liste uzatılabilir.

İsmail Hakkı Tonguç ve arkadaşlarının kurduğu Köy Enstitüleri sistemi kapatılmayıp sürseydi ya da hiç olmazsa temel eğitim Tonguç’un taslağı yolunda gerçekleşseydi, bugün eğitimin niteliği de ülke de başka bir yerde olurdu. En azından sorunların büyük bölümü olmazdı.

Elbette eğitim ve ülke bugün içine düşürüldüğü kötü durumdan er geç kurtulacaktır. Bunun ilk koşulu ilk genel seçimde AKP ve benzeri iktidarlardan kurtulmaktır.

İnanıyoruz ki halkçı iktidarlar dün olduğu gibi bugün de İsmail Hakkı Tonguç’un eğitim ilkelerinden, çağdaş, ilerici, üretici Köy Enstitüleri sisteminden yararlanacaktır.

Anısı önünde saygıyla eğiliyoruz.