Çoruh Vadisi'nin zümrütü: Yusufeli

Dünyada yalnızca Karadeniz bölgesinde bulunan birçok bitki türünün bir bölümü bu Çoruh Vadisi’nde yetişiyor. Çoruh ve Çoruh’a akan suların yerleşmeye ve yaşamaya en elverişli yerlerinde küçük ve büyük köyler oluşmuş. Bölgede toprağın hafif meyilli olması, yörede yaşayan insanlar tarafından her karış ustaca değerlendirilerek bağ ve bahçeye dönüştürülmüş.

Her yamaçtan, dağların derinliklerinden kopan kaynak sular dökülüyor. Doğanın sesi, görüntüsü ve coşkusunu yakalamak da çok keyifli. Küçük bağ bahçeleriyle, meyve ağaçlarıyla o kadar yeşil ve güzel görünüyor ki dünyanın bugünlerde boğuştuğu sel, küresel ısınma buralara hiç uğramadan geçip gitmiş de denilebilir.

Dar sokaklardan ilerlerken kahvelerin önünde oturarak akşam çayını yudumlayan Yusufelililer, bize el sallıyorlar. Pek çok uluslararası yarışmada Yusufeli pirinci, zeytini ve üzümü birincilik kazanmış. Ziraat Odası raporuna göre Yusufeli’de bir dönümden 35 ton domates üretiliyor. Bereketli topraklar... Barselona Otel’e yerleştikten sonra Yusufeli’nin leziz yöresel yemekleriyle tanışma imkanımız oluyor. Yusufeli’de geçmişte mısır ekmeği (çadi) bolca tüketilirmiş.

Yörenin yerel yemekleri arasında süt ürünlerinden elde edilen kuymak; günümüzde köylerde bile dışardan gelen hazır unla elde edilen kuymak hamur işleri olarak bişi, hinkal ve çergebaz çorbalar olarak helle, tutmaç, lor, pancar cimçar (ısırgan otu), diğer yemekler arasında fasulyeden yapılan puçiko; tatlılar arsında hasuta, kaysefe ve papa gelir.

Yusufeli bir süre önce “dünyanın en güzel iki yüzüncü yeri” seçilmiş. 40 yıldır yabancı turistler buraya doğa sporları yapmaya geliyor. Keyifli, hayat veren bir tazelik ve yaşam kaynağı fışkırıyor bu dağların eteklerinden. Dar sokaklarda dolaşırken, insanlarla sohbet ederken havaya yayılan sıcaklık ve samimiyet gözümden kaçmıyor. Belki havasından, belki suyundan...

Gece Yusufeli’nde bir başka. Gecenin sesi Çoruh, hiç yorulmadan yoluna devam ediyor. Merkezde hiçbir dükkanın kepengi yok. Mallar gece dükkanlara konulmuyor. Çünkü ilçede hırsızlık yok. Yıllardır kimse hapishaneye gelmediği için kapalıymış. İnsanın hızla öz değerlerini yitirdiği bir çağda nasıl olur da bir hapishane kapalı kalır?

Büyük bio çeşitliliği ile Kafkas ekosisteminin batı ucunu oluşturan Çoruh Vadisi, Uluslararası Çevre Örgütlerin seçtiği dünyanın 34 sıcak noktasından biridir. Zengin bio çeşitliliği, bir yandan, en alçak ve en yüksek nokta arasında üç bin metreleri bulan rakım, diğer yandan ise bu küçük alan içinde görülen iklim farklılıklarının sonucudur.

İspir ve Yusufeli arasında bitki örtüsü, fundalıklardan nemli karışık yaprak döken ormanlara, pirinç tarlalarından alpin çayırlara, büyük bir çeşitlilik gösterir. 100’den fazla endemik ya da başka bölgelerde az görülen türün olduğu tahmin ediliyor. Çoruh Vadisi’nde 188 kuş türü saptanmış.

Yusufeli’nin başka bir turistik cazibelerden biri de bölgede 9. yüzyıla ortasında yapılmış birkaç Gürcü kilisesidir.

Yolların çok virajlı ve dar olmasına rağmen gerçekten bu tarihi yerler görülmeye değer. En yakın olanı, Dörtkilise olan köyde. Yusufeli çıkıp İspir yoluna sapıp yaklaşık altı kilometre gittikten sonra varılan köyden, Cemil’s Pansiyon karşınıza çıkar. Yaklaşık yedi kilometre sonra Dörtkilise’ye varılır. Diğer bir kilise de Barhal Kilisesi’dir. İşhan köyü bin yüz metre yükseklikte cevizlerin, üzümlerin, kayısıların, eriklerin, kırmızı elmaların yetiştiği küçük bir cennet köşesi.

Artvin’in Karadeniz’deki son ilçesi Arhavi’nin kuzey ve kuzey batısında da iki adet krater gölü bulunuyor. Son yıllarda yaygınlaşan ve önem kazanan doğa turizmiyle, Kaçkarlar’ın zirveleri ve buzul gölleri doğa sevenlerin tarafından görmek istediği mekanlara dönüşüyor. Şimdilerde bu güzellikler “yok olma” tehlikesiyle karşı karşıya. Çünkü Çoruh Nehri üzerine toplam 21 baraj yapılması planlanıyor.