Dikkat! Rezervler eriyor, sıcak para yakacak

Saray’dan ve AKP’li Bakanlar ‘Kriz yok’ diyedursun, rakamlar Türkiye’nin sermaye krizine yaklaştığını teyit ediyor. Sıcak para kaçarsa büyüme de, ‘şimdilik’ azalma eğilimine giren cari açık da olumsuz etkilenecek. Türk Lirası yılbaşından bu yana yüzde 25 değer yitirdi. Her ne kadar Çin’deki yavaşlama ve ABD Merkez Bankası’nın (Fed) faiz artışına yaklaşması tüm gelişen ülkeleri etkilese de Türkiye, diğer ülkelere göre bu gelişmelerden daha çok etkileniyor. Bunun altında da siyasi belirsizliğin yanı sıra yüksek dış finansman ihtiyacı yatıyor.

Rezervler yetersiz

Cari açığın finansmanını kısa vadeli sermaye akışlarıyla finanse etmesi ve kısa vadeli dış borçların rezervlerine göre daha yüksek olması Türkiye’nin riskini artırıyor. Krizlere karşı önlem olarak biriktirilen döviz rezervleri Türkiye’nin kısa vadeli dış borçlarını karşılamıyor. Merkez faizi yükseltmemek için döviz rezervlerini eritirken, cari açık da sıcak para ve rezervlerle finanse ediliyor. Bu koşullarda, yabancı sermaye akımlarının tersine dönmesi ya da yavaşlaması Türkiye’nin GSYH büyümesi, kredi koşulları ve cari açığını olumsuz etkileyecek. Bu konuda son uyarı kredi derecelendirme kuruluşu Standard&Poors’tan geldi.

Finansman sıkıntılı

Haziran itibarıyla cari açık 3.36 milyar dolar olurken, doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler Haziran 2014’e göre 307 milyon dolar azalışla 554 milyon dolar oldu. Portföy yatırımlarından 661 milyon dolarlık net çıkış yaşanırken, resmi rezervler 783 milyon dolar eridi. Yani sıcak para yetmeyince cari açığı kapatmak için rezervler kullanıldı.

Merkez Bankası verilerine göre resmi rezerv varlıkları haziranda 119.6 milyar dolardı. Bunun 99.2 milyar doları döviz, 19.9 milyar doları altın cinsindendi. 14 Ağustos haftasında ise döviz rezervleri 102 milyar 214 milyon dolar, altın rezervleri 18 milyar 443 milyon dolar oldu. Toplam rezervler 120 milyar 657 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Buna karşılık haziran sonu itibarıyla, kısa vadeli dış borç stoku 127.3 milyar dolar. Yani döviz rezervleri yaklaşık 25 milyar dolarlık kısa vadeli borcu karşılamıyor. Bu borcun yüzde 53.8’i ABD doları, yüzde 30.4’ü Avro, yüzde 13.2’si TL ve yüzde 2.6’sı diğer döviz cinslerinden oluşuyor. TL’nin yıl içinde yüzde 25 eridiği düşünülürse borç daha da katlanıyor.

Hazine garantili dış borç stoku ise bu yılın birinci çeyreğinde 10 milyar 385 milyon dolar oldu. Reel sektörün Mayıs 2015 itibarıyla toplam borcu 279 milyar 346 milyon dolar. Şirketler 179 milyar 130 milyon dolarlık borcunu karşılayamıyor.

Krize karşı önlem

Peki merkez bankaları neden rezerv biriktiyor? Bunun tek bir nedeni var. Ekonomik krizlere karşı tedbir. Dış borç krizine girmemek için borcun vadesi geldiğinde eğer piyasadan döviz toplanamazsa merkez bankası rezervleri kullanılır. Ya da enerji gibi hayati önemi olan ithal mallar için gerekli döviz yoksa bu da rezervlerden karşılanır.

Başçı bekleyip göremedi

Merkez, bu ayki Para Politikası Kurulu’nda faizleri değiştirmeyerek yine kura dolaylı müdahale etmeyi tercih etti. Bir haftalık repo faizi yüzde 7.50 seviyesinde kalırken, faiz koridorunun alt bandı yüzde 7.25’te tutuldu. Koridorun üst bandı ise yüzde 10.75’te sabit bırakıldı. Merkez, ekonomistlerle gerçekleştirdiği toplantıda ise yol haritasını açıklayarak faiz artırımı için ABD Merkez Bankası’nın faiz kararını bekleyeceğine işaret etti. Bankanın açıklamaları piyasalarda kafa karışıklığı ve güven problemine yol açtı. Dolar rekor üstüne rekor kırdı. Banka faiz artırımı için ‘bekle gör’ politikası izleyecek. Ancak Merkez şunu göremedi:

Gezi Parkı sonrası dolaylı müdahale ile dolardaki yükselişin önüne geçemeyen Merkez, Ocak 2014’te geç bir müdahale ile faizi yüzde 10’a çıkarmak zorunda kalmıştı. Ağustos 2013’te dolar kuru 2 liranın üzerine çıktığında, Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı, “Biz buradayız ve güçlüyüz. Doların belini kıracağız. Faiz artırmadan lirayı güçlendireceğiz” demişti. Hatta 2013 sonu için 1.93’lük kur tahmininde bulunmuştu. Ancak dolar rekorlar kırmaya devam edince faizi artırmak durumunda kalmıştı. Hükümet kanadından o tarihten bu yana aralıklı olarak faiz baskısı sürüyor.

Türk Lirası eriyor

Borsa İstanbul bu hafta yüzde 4.54 geriledi. 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 5.59 yükselerek 107.65 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 4.35 değer kazanarak 719 liraya çıktı. Bu hafta Avro’nun satış fiyatı yüzde 4.34 artarak 3.295 liraya yükseldi. Dolar da 3 TL’yi aşmasının ardından haftalık yüzde 2.89 artışla 2.917 liraya çıktı. Çin’in yuanı devalüe etme kararı gelişen piyasalarda satış dalgasına yol açtı ve küresel hisse senetlerinin değerinden 3.3 trilyon dolardan fazla bir miktar silindi.