Noviçok zehirlenmesi: Navalni'nin hayatını kurtaran kritik iki saat

Aleksey Navalni hâlâ Berlin'de bir hastanede komada. Almanya, Rus muhalifin Noviçok diye bilinen sinir gazı ile zehirlendiğini açıkladı.

Navalni, Sibirya'dan Moskova'ya giden bir uçakta hastalandı ve uçak Omsk'a acil iniş yaptı. İki gün sonra Rus yetkililer, Navalni'nin tedavi için uçakla Almanya'ya sevkine izin vermeye ikna edildi.

BBC Rusça Servisi, Navalni'nin kötüleştiği Sibirya-Moskova seferi sırasında yaşananları, kabin görevlileri ve sağlıkçıların onun hayatını kurtarmak için verdiği mücadeleyi ayrıntılarıyla ortaya çıkardı.

İşte hayatla ölüm arasında geçen o kritik iki saatin hikayesi:

Sabah saatleri

20 Ağustos günü Aleksey Navalni, S7 havayolları ile Sibirya Tomsk havaalanından Moskova'ya gidiyordu.

Basın danışmanı Kira Yarmiş, Navalni'nin o sabah Tomsk Bogaşevo havaalanında aldığı bir bardak çay dışında hiç bir şey yiyip içmediğini söylüyor.

Aynı uçağı bekleyen yolculardan Ilya Ageev, uçuşa yaklaşık bir saat kala, çayını içen Navalni'yi gördü. Rus muhalif kendisini tanıyarak yanına gelen başka yolcularla şakalaşıyor, gülüyordu.

Uçağa binildi. Uçuşun ilk bir buçuk saati içinde Navalni kendisini kötü hissetmeye başladı. Kabin görevlileri yolculara su dağıtıyordu ama Navalni istemedi. Sonra tuvalete gitmek için ayağa kalktı.

Az sonra bir başka yolcu da tuvalete gitmek için kalkmıştı fakat Aleksey Navalni 20 dakika tuvaletten çıkmadı ve kapının önünde kuyruk oluşmaya başladı.

Dört kabin görevlisi de bu aşamada yolculardan birinin iyi olmadığını fark etmişlerdi.

Birkaç dakika sonra kabin görevlilerinden biri anons yaparak uçakta doktor olup olmadığını sordu. Yolcular da durumun ciddi olduğunu anlamıştı.

Diğer kabin görevlileri pilota haber verdiler ve Navalni'ye ilk yardım müdahalesinde bulunmaya çalıştılar.

Navalni'nin asistani Ilya Pakhomov, koridoru dolaşarak tıbbi yardıma ihtiyaç olduğunu tekrarladı. Adı verilmeyen bir kadın yolcu, hemşire olduğunu söyleyerek kalktı.

S7 havayollarının açıklamasına göre bunu izleyen bir saat boyunca hemşire yolcu ile kabin görevlileri, pilot acil iniş yapana kadar Navalni'nin şuurunu kaybetmemesi için çabaladılar.

'Konuşmuyordu, yalnızca bağırıyordu'

Avukat Sergey Nezhenets, uçağın arka sıralarında Navalni'ye ilk müdahale yapılan alana yakın bir yerde oturuyordu. Moskova'dan Rusya'nın güneyindeki Krasnodar'a giden bir uçağa aktarma yapacaktı:

"Kabin görevlileri uçakta sağlıkçı olup olmadığını sorunca olan bitene dikkat kesildim.

"Birkaç dakika sonra pilot bir yolcunun kötüleşmesi sebebiyle Omsk'a ineceğimizi duyurdu. Hastalanan yolcunun Navalni olduğunu inişten sonra Twitter'da sözcüsünün paylaşımlarını görünce anladım."

Doktor ya da sağlıkçı anonsu yapıldıktan birkaç dakika sonra Navalni inlemeye ve çığlıklar atmaya başlıyor.

Nezhenets "Acı çektiği belliydi. Kabin görevlilerine ayrılmış olan alanda yere yatırılmıştı. Hiçbir şey söyleyemiyor sadece bağırıyordu." diyor.

O sırada hemşire olan yolcu arka tarafa geliyor.

Nezhenets, "Ne yaptıklarını bilmiyorum, göremiyordum. Fakat devamlı olarak 'Aleksey iç, iç, Aleksey, nefes al' dediklerini duyuyordum." diye anlatıyor:

"İnlemesi bizi memnun ediyordu çünkü en azından hâlâ hayatta olduğunu biliyorduk."

Navalni'nin yardımcılarından ikisi yakında oturuyordu. Biri de basın danışmanı Kira Yarmiş'ti.

Nezhenets, Yarmiş için "Çok gergindi" diyor; "Sağlıkçı ona ne olmuş olabileceğini sorduğunda 'Bilmiyorum, muhtemelen zehirlendi' dedi." diye ekliyor.

Havayolunun açıklamasına göre, mürettebat hızla Omsk havaalanına acil iniş istemeye karar veriyor ve izin hemen veriliyor.

Acil iniş yapılacağı anonsu yapıldıktan yarım saat sonra uçak Omsk'a iniyor.

Fakat Nezhenets kabin görevlilerinin sürekli pencerelerden bakıp, hava çok bulutlu olduğu için inişin uzun sürdüğünden yakındıklarını da hatırlıyor.

Midesi yıkandı mı?

Omsk havaalanının baş tabibi Vasili Sidorus, bu soruya olumlu ya da olumsuz bir yanıt vermeyi reddetti. Yalnızca "Her şey yapıldı" demekle yetindi.

İsrailli yoğun bakım uzmanı Mihail Fremderman, zehirlenmeden kuşkulandılarsa kabin görevlilerinin de Navalni'nin midesini boşaltmaya çalışmış olabileceğini söylüyor ama Almanya'nın açıkladığı Noviçok türü olan "organik fosfor bileşikli" zehirlenmelerde bunun işe yaramadığını belirtiyor.

Ayrıca Navalni yediği ya da içtiği bir şeyle zehirlendiyse, kusması ona yardım etmeye çalışanlar ya da sonradan uçağı temizleyenler için de bir tehlike oluşturacaktı.

Uçak yerel saatle 09.01'de Omsk havaalanına indi.

Havaalanındaki sağlık ekibi inişten iki dakika sonra uçaktaydı.

Nezhenets, sağlık görevlilerinin Navalni'yi muayene eder etmez "Bizim yapabileceğimiz bir şey yok, yoğun bakıma alınması lazım" dediklerini hatırlıyor.

Ambulans çağırılıyor

Sonra sağlık ekibinin telefonla bir yoğun bakım ambulansı çağırdıklarını anlatıyor. Hastanın durumunun çok ciddi olduğunu vurgulayarak ambulansın doğrudan iniş pistine gelmesini söylüyorlar.

Ambulans sürücüsüne uçağın rengini tarif ederek merdivenlere yakın bir yerde durması talimatını veriyorlar.

Nezhenets "Ambulansın gelmesi 10 dakika sürdü. Bu süre içinde doktorlar Navalni'nin tansiyonunu ölçtüler ve serum bağladılar. Ama sanırım onlar da bunun pek faydası olmayacağını biliyorlardı." diyor.

Doktor Sidorus, Aleksey Navalni'nin tedavisine katılmamış ama çalışma arkadaşlarının ellerinden gelen her şeyi yaptığını anlatıyor:

"Ne olduğunu anlamak zordu, çünkü konuşamıyordu. Ellerinden gelen her şeyi yaptılar, adamın hayatını kurtarıp uygun bir hastaneye sevkedilmesini sağladılar" diyor.

BBC'nin konuştuğu yolcular, sağlık görevlilerinin ambulans gelene kadar uçakta Navalni'yi toplam 15-20 dakika kadar muayene ettiklerini anlatıyorlar.

Navalni bir sedye ile uçaktan ambulansa alınıp doğrudan Omsk 1 numaralı Acil Hastanesi'ne kaldırılıyor.

Uçak yakıt ikmali yapıyor ve yarım saat sonra Moskova'ya gitmek üzere yeniden havalanıyor.

Nezhenets Moskova'daki Domodedovo havaalanına indiklerinde uçağa çok sayıda polis ve sivil görevlinin bindiğini anlatıyor:

"Aleksey'e en yakın sıralarda oturan yolcuların uçakta kalmasını diğerlerinin gidebileceğini söylediler. Aleksey uçağın ortalarında 10. ya da 11. sırada oturuyordu."

O sırada olay kasıtlı bir şeymiş gibi görünmediğinden Nezhenets uçağa polis gelmesini garipsiyor.

'Noviçok'la zehirlendi'

Navalni iki gün Omsk'taki hastanenin şiddetli zehirlenmeler bölümünde tutuluyor. Başlangıçta yola dayanamayabileceğini söyleyerek Almanya'ya nakledilmesine itiraz ediyorlar.

Fakat Navalni iki gün sonra uçakla, 22 Ağustos günü Berlin'deki Charité kliniğine nakledildi ve bundan iki gün sonra da Alman doktorlar yaptıkları testlerin, hastanın zehirlendiğini gösterdiğini açıkladılar.

Oysa 1 numaralı Acil Hastanesi'nin baş toksikoloğu da dahil olmak üzere Omsk'taki doktorlar, hastanelerinde tedavi gördüğü süre boyunca Navalni'nin vücudunda zehirli bir madde bulunamadığını söylemişti.

Omsk'taki doktorlar, rahatsızlığın olası bir diğer sebebinin metabolik bir bozukluk olabileceğini kaydediyorlar.

BBC Rusça Servisi Omsk'taki sağlık yetkililerinden yorumlarını ve Navalni'nin buradaki hastanede yattığı sürede yapılan müdahalelerin ve tahlillerin ayrıntılarını istedi fakat bir yanıt alamadı.

Habere katkıda bulunanlar: Anna Puşkarskaya, Elena Berdnikova, Timur Sazonov, Andrey Soşnikov ve Ksenia Çurmanova.