Safiye Ayla, 4 oktavlık bir mezzosoprano!

Türklerin sadece balık hafızalı olduğunu söylemek yetmez, aynı zamanda vefasız ve aynı zamanda bilgisiz de. Kendimi de dahil ederek, üzülerek söylüyorum bunu. Safiye Ayla hakkında ne biliyoruz? Çok çirkinmiş de, Atatürk onu perde arkasında dinlermiş de, vıdı vıdı. Sadece dedikodu. Ölümünün 21. yılında, bütün mal varlığını bağışladığı Türk Eğitim Vakfı (TEV), anısına yakışır bir anma haftası düzenledi bu değerli sanatçı için. Yönetmen Türkan Derya’ya emanet ettikleri “Muganniye Safiye” isimli belgeselde Safiye Ayla’yı Ezgi Çelik canlandırmış ve sanatçının fotoğraflarına da çok benzemiş. Demek ki Safiye Ayla pekâlâ da güzel bir kadınmış; güzelden öte, karizması olan, albenili bir kadın. Bize biraz farklı gelen esmerliği ise Suudi olan annesi ve Filistinli olan babadan kaynaklanıyor. Anne baba diyoruz ama Safiye Ayla, arşivden toplanan bilgilerle derlenen senaryoya göre tam bir öksüz yetim. Sarayda cariye olan annesi bir başka cariye ile birlikte serbest bırakılınca ahşap bir eve yerleşir; İstanbul’un o dönem pek meşhur olan yangınlarında tek varlıkları olan ev de gidince yoksulluk içinde kalırlar ve anne veremden ölür. Babadan ise zaten hiç bahis yok. Çocuğa bakamayan kalfa da onu kimsesizler yurduna verir. Safiye’nin mutlu olduğu tek şey, şarkı söylemektir. Neyse ki evlat edinilir ve eğitim görmesi için öğretmen okuluna verilir. Müzik dersleri ve piyanoyla orada tanışır. Ancak, derslerle değil müzikle ilgilidir. Ancak vekil öğretmen olabilir ve okuldan ayrıldığında hayatının en acıklı dönemi başlar: Kalacak yeri, evi bile yoktur. Gündüz öğretmenlik yaparken elinde tahta bavulu, gece cami avlularında, musalla taşlarında yatar.

Tek hayali sahneye çıkıp şarkı söylemektir ama o yıllarda sahneye çıkan Türk kadın da yok ki! Ders anlatacak bilgisi de yok, öğrencilerine şarkı öğretiyor. Sokaklarda öğrencileriyle şarkı söyleyerek dolaşırken sesini duyan bir müzisyen ilgilenir kendisiyle; bir plak doldurtur. Evet inanılmaz ama gerçek, bir ayda meşhur olur Safiye Ayla! Colombia için on plak doldurur. Artık sahneye çıkmakta ve şarkı söylemektedir. Adı kulaktan kulağa dolaşır. Müzisyen Şerif Muhittin Targan’la o dönemde tanışır ve kendisinden yaşça çok büyük olmasına rağmen aralarında büyük bir aşk doğar, evlenirler. Eşine içkili yerlerde sahneye çıkmama sözü vermiş, karşılığında ise onu av merakından vazgeçirmiştir. 17 yıl evli kalırlar. Müzikten oluşan bir dünya içinde mütevazı bir yaşamları olur. 1967’de eşini kaybeder Safiye Ayla.

Atatürk ne dedi
Atatürk’le tanışması ise hayatının en önemli olayıdır. Bir gün program yaptığı gazinoya gelen yaveri kendisini Atatürk’ün dinlemek istediğini söyler. Safiye Ayla, heyecandan titreyerek çıkar onun huzuruna ve sevdiği şarkıları söyleyip iltifatlarına mazhar olur. Atatürk ona kendisinden bir isteği olup olmadığını sorar. Safiye Ayla, içinde kalan özlemi anlatır, yurtdışına gidip müzik eğitimi almak istemektedir. İtalyan br müzisyen ona 4 oktavlık mezzosoprano sesi olduğunu söylemiş, eğitime yönlendirmiştir. O da Maria Callas olmak istemektedir. Atatürk ona başka bir öğüt verir. “Yurtdışına gidip soprano olma; sen onlara çok iyi başardığın gibi Türk musikisini dinlet, sevdir” demiştir. Safiye Ayla Targan, yaşadığı sürece 500 plak doldurarak bu öğüdü tutar. Kendisi imkânsızlıklar içinde büyüdüğü için, imkânsızlıklar içinde eğitim alamayan çocukları hiç unutmaz, Vehbi Koç’la tanıştığı ve TEV’den haberdar olduğu zaman da bütün mal varlığını TEV’e bağışlar. Bu varlık, Türk müziği, Batı müziği ve resim dallarında olmak üzere öğrenciler için burs olarak kullanılacaktır.

Hâlâ burs veriliyor
Bugüne kadar 650 öğrenci Safiye Ayla bursuyla okumuş. Halen onun sağladığı imkânlarla 58 üniversitede okuyan öğrenci var ve bunların yarıdan fazlası kız öğrenciler. 90 yaşında kaybettiğimiz Safiye Ayla’nın Sıraselviler 24 numadaki evinde açılan sergiyi 22 Ocak’a kadar gezmek ve fotoğraflarını, hatta duvardaki gelinliğini görmek mümkün. Safiye Ayla’nın ADL Adil Işık tarafından, birbirinden şık kıyafetlerinden hazırlanan kapsül koleksiyon ise geliri tamamen TEV’e bırakılmak üzere mağazalarında satışa sunulacak. Ezgi Çelik’in üzerinde gördüğüm gece elbisesinin albenisine hayran olduğumu söylemeliyim. Belgeselin gösteriminde Türkan Derya’ya uzun metraj bir film yapması için siparişte bulundum, bu müthiş hayat hikâyesi, pek çok gence örnek olabilecek kadın sanatçının hayatı bir belgeselle kalmamalı, bir Müslüm filmi de buradan çıkmalı, Safiye Ayla’nın o muhteşem sesinden şarkılarıyla! TEV için fazla büyük ama Mustafa Uslu için mümkün bir proje!