Zebra balığının kalıtımı bize çok benziyor

Kalıtımının çözülmesiyle yeni bilgiler edinilebilecek. İnsan kalıtımındaki genlerin yaklaşık olarak %70’i Zebra balığında karşılığını buluyor (Nature). Bu durum beş santim uzunluğundaki bu balığı insan hastalıklarının incelenmesine izin veren değerli bir deney hayvanı haline getirir diyor Derek Stemple (Wellcom Sanger Trust Enstitüsü, Cambridge). Şimdiye dek omurgalılar arasında insan ve fare kalıtımı dışında sadece Zebra balığının kalıtımı bu kadar iyi biliniyor. Ayrıca 26.000’den fazla geniyle, bugüne dek kalıtımı çözülen omurgalı hayvanlar arasında en büyük kalıtıma sahip. Balığın en az 3000 geninde insandaki hastalık genleriyle uyan mutasyonlar saptanmış veya oluşturulabilmiş.

Zebra balığının kalıtımı sayesinde, insan genlerindeki değişimlerin ne şekilde hastalıklara yol açtıkları daha iyi anlaşılabilecek. Birçok hastalığın oluşumu balık kalıtımında, insan kalıtımındakinden daha iyi araştırılabiliyor diyor Stemple. Balık ve insan kalıtımı arasındaki tüm benzerliklere karşın önemli farklılıklar da söz konusu. Mesela Zebra balığı çok az sayıda “pseudogen” olarak tanımlanan genlere sahip. Bunlar, evrim sürecinde işlevlerini kaybeden genler sanılıyor.

Bu evrimsel kalıtlardan insanda en az 13.000 tane bulunmasına rağmen Zebra’da sadece 154 tane var. İnsan genleriyle olan büyük benzerlik, omurgalı hayvanların tür olarak birbirlerine ne kadar yakın olduklarını gösteriyor. Ayrıca Zebra balığının kalıtımında, yakın akrabası sazana karşın tekrarlanan gen sayısı iki misli fazla. Bilimsel adı Danio rerio olan Zebra balığının üretimi kolay ve yavrularının da neredeyse saydam olmaları nedeniyle evrim biyologlarının araştırma objesidir. Bu sayede kas distrofisi ve cilt kanserinin genetik nedenleri hakkında bilgiler edinildi.