Bir gün Tanrı Zeus’la oğlu Hermes iyi insan aramak için kılık değiştirerek dolaşmaya çıkar. Çalmadık kapı bırakmaz ama beklediği karşılığı da alamazlar. Bir kulübede yaşayan yaşlı ve yoksul çifte rastlarlar. Karı koca ellerinde avuçlarında ne varsa sunarlar. Sonunda misafirlerinin Tanrı olduğunu öğrenirler. Yoksul olduklarından mahcubiyet duyarlar duymasına ama Zeus’la Hermes onları takdir eder. Bu küçük öykü bize iyi insanın kolay bulunamayacağını söyler. Ayrıca yoksullar, parayla gücü ellerinde tutanlara göre “iyi” olarak adlandırılabilir. Ne yazık ki modern dünya, yoksullara övgü olarak nitelendirilebilecek bir alan değildir.
***
Brecht’in ünlü oyunu “Sezuan’ın İyi İnsanı”nda ise üç Tanrı kendi aralarında anlaşıp yeryüzündeki iyi insanı aramaya çıkar. Dünyada iyi insanın olabileceğini kanıtlamak istemektedirler. Ne yazık ki evlerinde kalmak istedikleri hemen herkes onları geri çevirir. Koca şehirde onlara yardım eden tek bir kişi vardır, o da bir fahişedir. Tanrılar da misafirperverliği için genç kadına iyi olmasının karşılığında bir servet bırakır. Ama genç kadın için işler yolunda gitmeyecek, iyilik yaptığı herkesten kazık yiyecek, en sonunda da toplumun kuralına ayak uyduracaktır. Çünkü sistem iyiliği saflık olarak sunmaktadır.
***
Oysa iyilik, yaşadığımız dünyada sadece bireylerin katkısıyla oluşabilecek bir merhamet ağı değildir. Kaldı ki kitleleri birilerinin merhametine bırakmak, günün birinde zulme de kapı aralamaktır. Muktedirleşen iktidarlar, vatandaşı için en önemli unsurlardan, eğitim, sağlık ve barınmadan hızla uzaklaşır. Sözde sosyal dayanışma ağıyla, karşısındakinin kendine muhtaç kalmasına çalışır. Kapı önlerine bırakılan makarna kolilerini düşünün... Üretim ve paylaşım eşit olmadığı için o makarna da tencerede mecburen pişer/ pişmek zorundadır. Gelişmiş toplumlarda ise daha iyi bir yaşama kavuşma bir arada yaşama kültürü, adil toplanan ve harcanan vergilerle mümkündür. Çağdaş ve sosyal örgütlenme adına da sorumluluk sahibi olan devlettir. Böyle bir toplumda kimsenin kimseye iyilikle üstünlük kurmasına ve merhamet etmesine gerek kalmaz.
***
Büyük İskender’in Hint seferinden sonra yenilgiye uğradığını tarihçiler yazar. Gerçekten de orada âlemlere dalan İskender, aslında savaşmak yerine kendisine verilen hediyelerle ezilmiştir. Böylece iyilik karşısında bir anlamda alt olmuştur. İyilik çoğu zaman tahakküm aracıdır.
***
Bazen doğa umulmadık zamanlarda insanlığın başına çorap örer. Ancak yaşadığımız çağda afetlere karşı pek çok korunma yönteminin olduğu gerçektir. Barınmadan istihdam alanlarına kadar geniş bir yelpazede çağdaş devletin sunacağı olanaklar karşımıza çıkar. Afete karşı önlem almak, yurttaşının can güvenliğini sağlamak mümkündür.
***
Büyük afetler sonrasında, büyük ekonomik sıkıntılar nedeniyle toplu dayanışma ağları kurulur. Eğer ülkede sosyal dayanışma ağları halihazırda etkinliğini koruyorsa onların daha geniş bir alanda el uzatmasını sağlamaktan başkaca çözüm yoktur. Bunu engellemek akıl dışıdır. Önemli olan hızlı bir şekilde var olan krizleri bertaraf edip bir an önce aydınlığa kavuşmaktır. Bu da sosyal devlet anlayışının yeniden gündeme taşınmasıyla, hızlı bir biçimde gönüllü ve duyarlı insanlara yöneltilen suçların geri çekilmesiyle, kadınlara, çocuklara ve hayvanlara yönelik suçların cezasızlıktan çıkmasıyla mümkündür.
***
Uzun zamandır iyi insanı arıyoruz. Ancak modern toplumlarda iyiliği sağlayan sosyal devlettir. O da öncelikle adaletle mümkündür.
***
Bu yazıyı yazdığım sırada tanıdığım en zarif insanlardan, gerçek bir beyefendi, ömrünü sözcüklere adamış, yazar Hikmet Altınkaynak’ı yitirdiğimizi öğrendim. Cumhuriyet ailesine ve okura sabır dilerim.
