Yunanistan, bir dizi birbirini izleyen hatalar sonucu Düyunu Umumiye türü bir borç ödeme, alacak tahsil yöntemini kabule mahkûm edildi.
Hatalar zinciri, Yunanistan’ın Avrupa Para Birliği’nin (EMU) üçüncü aşaması olan tek para EURO’ya geçiş için belirlenen koşulları yerine getirdiğinin kabulü ile başladı. EURO’ya geçiş, EURO’ya geçiş başvurusunun onayı için belirli ölçütler, kriterler konulmuştur. Bir ülkenin EURO bölgesiyle yüksek düzeyde sürdürülebilir ekonomik uyum, uzlaşı sağlayabilmesi için fiyat istikrarı, sağlıklı mali denge, döviz kuru istikrarı, düşük faiz, özellikle uzun vadeli faiz oranı kriterlerini yerine getirmesi gerekir. Yunanistan’ın bu kriterlere uyumu ne ölçüde, hangi süre ile yerine getirdiği, sürdürebilir olup olmadığı yeterince incelenmeden, ülke AB’nin EURO bölgesine girmiş, kabul edilmiştir. EURO bölgesini genişletmek çabası bu tür eksikliklerin başlangıçta görmezden gelinmesine yol açmış olabilir.

***

Yunanistan, EURO bölgesine girişin sağladığı finansman olanaklarından, finansman kolaylıklarından yararlanarak diğer üye ülkelerin finansman kurumlarından aynı derecede borçlanmış, aşırı borçlanmanın ayırdına da geç varmıştır.
Geçen yıl Rodos Adası’na yaptığımız gezide, Türk turist yoğunluğunu gören bir satıcının uyarısını yineleyeyim. “Gezin gezin, biz de borç aldık; gezdik, aldık sonunda düştüğümüz durumu görün.”
Bir benzer yakınmayı Litvanya’ya yaptığımız bir gezide yerel rehberimizden dinlemiştik. Litvanya, EURO bölgesine girmemiş bir AB üyesi olmakla beraber borçlanmadan yakınıyordu. Rehberimiz şunu söyledi: “AB’ye girdiğimizde bize bol kredi verdiler. Biz lüks Alman arabaları, Mercedes’ler, BMW’ler aldık, villalar yaptırdık, göllerde gezmek için motorlar dahi aldık. Her şey iyi gidiyordu. Ta ki borçları ödeyin deyinceye değin. Sıkıntılar başladı, ekonomi durgunlaştı, biz arabaları, villaları, motorları satmak zorunda kaldık.” Ülke aşırı borçlanmanın doğal sonucunu yaşıyordu. Yunan ekonomisindeki gelişmeler, gidiş, birliğin yetkili kurum ve organlarınca ya görülmedi, ya önemsenmedi ya da görmezlikten gelindi.
Birliğe üye ülkelerde ekonomik gelişmeler, reformlar, birlik bünyesinde oluşturulan çeşitli organlarca, komisyonlarca izlenmekte, koşullara, kriterlere uyum değerlendirilmektedir. Bu bağlamda EURO bölgesi merkez bankası Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) görevi, sorumlulukları vardır. Yunan ekonomisindeki gidişin görülememesi olanaksız gibi görünüyor.

***

Yunan seçmeninin Çipras, SYRİZA’nın gerçekleşmeyecek vaatlerine kapılması, bunun bir kumar olabileceğini öngörmemesi de bir hata olarak düşünülebilir. Beklentilerin gerçekleşmemesi doğal olarak hayal kırıklığını, kızgınlığı da şiddetlendiriyor.
Kreditörlerin Yunan ekonomisini yönetecek, en azından komiserliğini yapacak bir tür Düyunu Umumiye idaresi kurması da doğuracak sonuçları nedeniyle bir hatadır. Hatalar zincirinden doğmuş bir maliyetin, bir ölçüde alacaklılar tarafından da yüklenilmesi daha hakça ve uygun olurdu.
Sonuçta yapılan hataların bedeli ödeniyor. Ekonomide Con Ahmet’in makinesi daha icat edilmedi. Sürekli borçlanarak, üretmeden, tasarruf etmeden yaşam düzeyini yükseltmek olanaklı değil. Yunan ekonomisi ders çıkarılsın diye de irdeleniyor. Osmanlı döneminde yaşanan Düyunu Umumiye’den ders alamayan bir toplum için Yunanistan örneği ne ölçüde uyarıcı olur. Umut edelim ders çıkarılsın, ibret alınsın; sonuç, yaşanacaklar öngörülsün.