Yaratıcılığın gücü

65 yıldır çalışan yönetmen ve fotoğrafçı Agnès Varda, 33 yaşındaki sokak sanatçısı, fotoğrafçı JR ile gerçekleştirdiği son belgeseli Visages, Villages’ı (Mekanlar ve Yüzler/ 2017) şöyle tanımlıyor: “JR ve ben hayal gücümüzü serbest bıraktık. Bir şeyler düşünüp insanlara sorduk. Hayal gücümüzü eviniz üzerinde sergileyebilir miyiz diye ? Bu projedeki temel fikir çalışırken hep insanlarla olmaktı. Bu yüzden hep grup fotoğrafları var. Hem sizlerle bir alışverişte bulunmak hem de kendi çılgın fikirlerimizi düşünmek istedik”.

Devasa fotoğraflara imza atan 33 yaşındaki sokak sanatçısı JR ile toplumda söz sahibi olmayan, farkedilmeyen insanların en büyük savunucusu 89 yaşındaki annesi Agnès’i karşılaştırmak Rosalie Varda’ya ait. Mekanlar ve Yüzler, iki yaratıcının ortak çalışması. Kendi ilgilerinin ustası olmaya alışmış bu iki yaratıcı sonunda ortaya benzersiz, özgün bir yapıt çıkarıyor. 26 yaşında çektiği ilk filmi La Pointe Courte’tan (Paralel Yaşamlar/ 1954) beri tek başına çalışan Varda ilk kez ortak bir proje yaptı. Doğaçlama bir proje bu. JR, Havre kentine gitmek istiyor, Agnès ise şehirlerden kaçıyor. Köylere, yüzlere, sade manzaralara doğru yol alıyorlar, farklı yöntemlerle çalışıyorlar.

“İkimizi anlatan bir belgesel. Net göremeyen flu gören bir yönetmenim, ikilemi vurgulamayı seviyorum. Sense insanların bakışını arıyorsun ama kendi bakışını saklıyorsun” diyor Agnès siyah güneş gözlüklerini hiç çıkartmayan JR’a. JR’ın israrıyla Agnès zayıf noktalarından, yaşlılığından sözediyor. Su katarlarından birine JR, Agnès’in kırışmış gözünün fotoğrafını, küçücük ayak parmaklarını yapıştırıyor. Agnès’in geçmişi sohbet ettikleri madencilerin, postacıların, çiftçilerin geçmişleriyle içiçe giriyor, karışıyor.

Madencilerin kasabasında evinin yıkımına direnen , madenci babasının evini terketmeyen direnişçi Janine’le tanışıyoruz. Janine “Burada bir sürü anım var. Beni buradan atamazlar” diyor. Babasının iş dönüşünde ona getirdiği yağlı ekmekten kalan parçanın ne denli lezzetli olduğunu anlatıyor Agnès’e.

Cherence köyüne geldiklernde Agnès burayı hatırlıyor.Yazar Nathalie Sarraute’u ziyarete geldiği köy burası. Eski usul tarım bitmiş artık herşey tekbaşına makinelerle yapılıyor. “Çiftçinin 800 hektarı var, ne büyük bir yalnızlık bu” diyor Agnès. Bonnieux’de Emilie ile Emile’in büyük aşk öyküsünü torunlarının oturduğu evlerinin duvarına yapıştırıyorlar. Arkema fabrikasında tüm işçilerin grup fotoğrafını çekip duvara koyup “Her yüz bir hikaye anlatır” diyor Agnès ile JR. Hayalet şehir Pirou-Plage’a yaşam ve enerji getiriyorlar.

Boynuzsuz ve boynuzlu keçilerin yaşadığı kasabaya gidiyorlar. Boynuzsuz keçilerin sahipleri onları ürün olarak gördükleri, kavga ederken yaralanmamaları için doğumdan hemen sonra keçilerin boynuzlarını yakıyorlar. Geleneksel yöntemleri kullanmayı sürdüren, keçilerinin boynuzlarına dokunmayan çiftçi kadınla sohbet etmeyi yeğliyorlar. Duvarların, evlerin, ahırın, silonun, su deposunun, katarın hatta bir sığınağın üzerine fotoğraflar yapıştırıyorlar. Sainte Marguerite’te Agnès falezden plaja düşen sığınağın üzerine kendisine modellik yapan ünlü fotoğrafçı Guy Bourdin’in fotoğrafını yerleştiriyor.

Fotoğrafçılar Henri Cartier-Bresson ile Martine Franck’ın mezarlarını ziyaret ediyorlar. Le Havre’da liman işçileriyle çalışırken birlik ve dayanışma ruhunun en sağlam örneğini görüyorlar. Agnès ile JR’ın yüzleri başka köylerin, kasabaların halklarını birleştiriyor. Belgeselin finalinde “Sık sık ölümü düşünüyorum ama ölümden korkmuyorum. O son an geldiğinde korkabilirim. Sabırsızlıkla bekliyorum” diyor Agnès Varda.

Agnès Varda ile JR’ın yönettiği, Jeanine Carpentier, Clemens Van Dungern, Marie Dolvet, Jean-Paul Beaujon, Nathalie Schleehauf, Vincent Gils, Pony, Patricia Mercier, Mamie JR, Nathalie-Christophe Maurouard, Sophie-Denis Riou, Morgane-David Riou’nun oynadığı Villages, Visages (Mekanlar ve Yüzler/ 2017) 10 Nisan’da yeniden gösterime girdi.