Türk Sinagogu ve Kasım Katliamı

Alman diplomat Ernst vom Rath, Paris’te Yahudi bir genç tarafından öldürülmesinden sonra Naziler Avusturya ve Almanya’da Yahudi “avına” çıkarlar. Nazilerin emriyle Yahudilere saldırılar 9 Kasım 1938 gecesi başlar.

9 Kasım’ı 10 Kasım’a bağlayan gecede 30 Yahudi öldürülür, 7 bin 800 kişi tutuklanır ve 4 bin kişi ise “toplama kamplarına” gönderilir. Çok sayıda Yahudi ise intihar eder. Ayrıca bu saldırılarda Yahudilere ait evler, dükkânlar, gazeteler ve sinagoglar yakılır, yıkılır...

Bu saldırıların başladığı günden altı ay önce Avusturya’yı işgal eden Naziler, “Rayh Kristal Gecesi” olarak adlandırdıkları Kasım Katliamı’nı “Paris’teki alçakça saldırıya halkın doğal tepkisi” olarak değerlendirirler. Joseph Göbbels, 11 Kasım tarihli Salzburger Volksblatt’a yapmış olduğu açıklamada “halk Rayh sınırları içinde bulunan çeşitli kasaba ve kentlerde öç almak için harekete geçmiştir. Halk Yahudilere karşı yapmış oldukları protesto eylemlerine son vermelidir. Katile en doğru cevap mahkemelerde yasal yollarla verilecektir” diyerek Nazilerin programlı saldırısının üstünü kapatmaya çalışır. Polise Viyana’da zengin Yahudilere ait mallara el konulması ve dükkânlarının mühürlenmesi emri verilmiştir.

Açıklamanın yapıldığı 11 Kasım tarihine kadar olan olmuştur zaten. Ölümler, hapisler, intiharlar ve “toplama kampına” gönderilenler olurken geriye kalanların bir kısmının evleri Nazilerce basılarak, mezarlığa veya ırmak kenarlarına götürülürler, kendi mezarlarını kazmalarını veya ırmağa topluca atlama emrini verirler. Hayatını kurtarmak için malını mülkünü devredenler de olur. Onlardan biri tarihi Opera binasına komşu olan görkemli otelin sahibidir. Viyana’dan kaçabilmek ve hayatını kurtarabilmek için otelini pasaport karşılığında Nazi subayına verir.

Nazilerin Viyana’da Yahudilere ait yakıp yıktığı binalar arasında Türk Sinagogu da vardır. Türk Sinagogu, Viyana’da Yahudilerin yoğun olarak yaşadığı ve Elias Canetti’nin de ikamet ettiği Leopoldsstadt Mahallesi’ndedir. Viyana’daki Türk Sinagogu, Avusturya ve Osmanlı İmparatorluğu arasında varılan Pasarofça Barış Antlaşması uyarınca kurulur ve 1887’den 1938’e kadar İspanya’dan 1492 yılında sürülen ve Osmanlı İmparatorluğu’na sığınan Sefarad Yahudilerinin kentteki merkezi olur. Naziler Kasım Katliamı gecesi Sinagogu dini tören sırasında basarlar ve orada bulunanlara toplanmaları, bir saat içinde ölmüş olacaklarından son dualarını okumaları emrini verirler. Viyanalıların bakışları altında Türk Sinagogu yerle bir edilir. Daha sonra herhangi bir tamir görmez... Yıllar sonra Türk Sinagogu’nun yeri Viyana Belediyesi’ne geçer. Belediye orada evler yapar. Binanın dış cephesine de Türk Sinagogu’nu hatırlatan bir şilt asar. Şildin dışında Türk Sinagogu’nu hatırlatan başka da iz bulunmaz.

Irkçılık karşıtları eylemde

1938 yılı kasım ayında gamalı haçlarla Naziler terör estirdi. Bundan yüz yıl sonra, yani Avusturya’nın kuruluşunun 100. yıldönümü olan Kasım 2018’de hükümet karşıtı ve antifaşist binlerce Viyanalının her perşembe günü muhafazakâr ve aşırı sağcı hükümeti, özellikle içişleri bakanını ellerinde “faşizme hayır” pankartları ve üzerine çarpı işareti atılmış gamalı haçlarla protesto etmeleri kaderin cilvesi olsa gerek. Zira Avusturya, faşizm ile hesaplaştığını düşünen ender ülkelerdendir.