9 Eylül İzmir’in kurtuluşu

Bu hafta, haslet bitecek, Muzaffer Komutan İzmir’e, İzmir’de ona kavuşacak. İzleyelim...

“Ordu koşuyor, Yunanlılar şehir ve kasabalarımızı yakarak, dağlara kırlara kaçamayan halkımızı öldürerek, İngiliz donanmasının bulunduğu İzmir’e ulaşmaya can atıyorlardı” diyen Falih Rıfkı (Atay) Bey, o günleri şöyle anlatmıştır:

“İstanbul’dan emir alan İzmir’deki yabancı devletlerin konsolosları Mustafa Kemal’den görüşmek üzere buluşma yeri göstermesini istemişlerdi. Mustafa Kemal:

‘9 Eylül’de Nif’te buluşuruz’ demiştir.

Hâlbuki 9 Eylülde Türk askerleri İzmir’de Akdeniz kıyılarına varmışlardı.”

09 Eylül 1922 - Muzaffer Komutan’ın Belkahve anılarını gazeteci Ruşen Eşref Bey’den dinleyelim:

“Nif’e akşamüzeri vardık. Gazi, buradan İzmir’in kaç kilometre mesafede olduğunu sordu. Nifliler İzmir’den 25-30 kilometre uzakta olduğumuzu söylediler. Başkumandan civarda bir tepeden İzmir’i seyretmenin imkânı olup olmadığını sordu. Belkahve denilen yerden İzmir'in göründüğünü anlattılar. 

Bunun üzerine Gazi otomobiline binerek, Belkahve’ye hareket emrini verdi. Oraya geldik, İzmir’in, üzerinde yabancı devletlerin gemilerinin durduğu körfezini görür görmez, birden: 

‘Deniz!’ diye bağırmışız. Hakikaten, oradan İzmir’in körfezi, Kadifekale ve diğer bazı yerler gayet iyi görülüyordu. Güneş bir kez daha batıyordu ve gurup oluşmuştu ki, Türkiye’miz üzerinde sonsuza kadar kalacak olan bir manzarayı seyretmek mutluluğunu tattık. Gazi, İzmir’de herhangi bir yangın belirtisi görmeyince, arkadaşlarına; 

“Eğer, bu güzel şehre bir şey olsaydı çok üzülürdüm” demiştir. 

Muzaffer Komutan, İzmir özlemini 18 numaralı not defterine şöyle yansıtmıştır; 

“15 Mayıs 1919, İzmir’in işgali… Ben aynı günde İstanbul’u terk ettim. O kara günde Karadeniz’deydim. 3 sene ve 4 ay sonra da bugün Akdeniz’deyim.” Artık, 1240 günlük esaret bitmiş, kara günlerden sonra, aydınlık günlere gelinmiştir. 

Aynı gün, Gazi Mustafa Kemal Paşa Belkahve’den İzmir’i seyrederken, Garp Cephesi Komutanı İsmet Paşa’ya dönerek, şunları söylemiştir; 

“Paşam, Anadolu seferi yüz aklığı ile sona erdi. Bundan sonra başka işlerimize bakarız.” 10 Eylu¨l tarihli Vakit gazetesinin haberinde, su¨vari kıtalarımızın du¨n saat do¨rt ile bes¸ arasında I·zmir’e girdikleri ve I·zmir kalesinde s¸anlı bayragˆımızın dalgalandıgˆı ve s¸ehirde su¨ku^netin hu¨ku¨m su¨rdu¨gˆu¨ belirtilmektedir. 

17 Ağustos 1922 gününe ait bir anıyı Falih Rıfkı Bey, şöyle anlatır: 

“Büyük taarruz hazırlıklarından önceki günlerdeyiz. Gazi Mustafa Kemal Paşa Keçiören’de yakın adamlarıyla Ankara’da son gecesini geçirdi. Ayrıldığı zaman bir hayli yorgundu. Yanındakilere:

‘Hücum haberini alınca hesap ediniz. On beşinci gün İzmir’deyiz’ demişti. İzmir’den dönüşünde karşılayıcılar arasında o gece beraber bulunduklarından bir ikisini görünce:

‘Bir gün yanılmışım’ dedi.”

Hacı Anesti’yi arıyorum

Atatürk’ün sınıf arkadaşı Orgeneral Asım Gündüz’ün Sakarya Savaşı günlerine ait anılarını dinleyelim; 

“Yunan Genel Kurmay Başkanı Hacı Anesti, cepheyi gezmiş, mevzileri görerek İzmir’e dönmüştü. 

... Şölenin sonunda Reuter Ajansı muhabiri, Yunan Başkomutanına:

‘Cepheyi gezdiniz, Mustafa Kemal’i gördünüz mü?’ Sorusuna; 

‘Ne? Mustafa Kemal mi? Kim bu adam? Ben böyle bir komutan tanımıyorum.’ Demişti. Mustafa Kemal Paşa ancak palikarya ruhunun düzeyinde olan bu terbiyesizliği duyuyor, fakat vereceği cevabı gününe ve zamana bırakıyordu.

İşte bu zaman; 9 Eylül 1922 günü gelmişti. Son Yunan kırıntıları da İzmir sularına gömülmüştü. Yirminci yüzyılın en büyük zaferinin Türk Başkomutanı, artık kendisinin çevresinde olan aynı Reuter Ajansının aynı muhabirine kendisine yakışan zarif gülümsemesiyle soruyor; ‘İki haftadır cephedeyim. Her tarafta Hacı Anesti’yi arıyorum, gördünüz mü?’” 

Muzaffer Türk Ordusu, İzmir’de

09 Eylül 1922 günü, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Temsilciler Heyeti Başkanı Rauf Bey’e, şu telgrafı çekmiştir: 

“Birliklerimiz İzmir doğu sırtlarında düşmanın son direnişini kırdıktan sonra bu gün 9 Eylül 1922, mağlup düşmanla birlikte İzmir’imize zaferle girdi. Vapurlara binmesi yasaklanan düşman subayları ve erleri teslim olmaktadır. Ben yarın öğleden itibaren İzmir’de bulunacağım.”  

Aynı akşam, Başkomutan, Türk ordusuna şu kutlama mesajını göndermiştir:

“İlk verdiğim Akdeniz hedefine varmakta orduların gösterdiği gayreti ve fedakârlığı saygı ve takdirle anarım. Elde edilen büyük zaferin gerçek yaratıcısı olan değerli arkadaşlarıma samimiyetimle teşekkür ve tebriklerimi bildiririm.

Orduların, bundan sonra verilecek hedeflerin alınmasında da aynı başarı ve fedakârlığı gösterme yarışına gireceğine inancım tamdır.”

9 Eylül 2024

Ahmet Gürel