İzmir’in en eski okullarından biri olan İzmir Atatürk Lisesi, günümüzde Vilayet Konağı bitişiğinde olan eski İzmir Adliyesinin bulunduğu binada 1886 yılı Temmuz ayında İzmir İdadisi olarak eğitime başlamıştır.
1890’da 7 senelik idadi olan okul, 29 Ekim 1910 tarihinde, Milli Eğitim Bakanı Emrullah Efendi’nin zamanında, Sultani (lise) olmuştur. Cumhuriyet devrine kadar Mekteb-i Sultani adıyla İzmirli gençlerini yetiştirmiştir.
Ancak, 15 Mayıs 1919 öncesi, İzmir halkında Yunan gerilim ve öfke son kerteye varmış, öğretmen Mustafa Necati’nin (Uğural) çağrısı üzerine gençler, ‘Mekteb-i Sultani’de toplanmışlardır. İzmirli yetkililer, “başımıza geçin, direnelim” diyen gençleri susturmuşlardır.
Mekteb-i Sultani
Toplantıya; Mekteb-i Sultanî Müdür Yardımcısı İsmail Habib Bey, Mekteb-i Sultanî öğretmenlerinden Mustafa Necati Bey, Vasıf Bey, Kemal Bey, Ahmet Naili Bey ve Matematik öğretmeni Nazmi Bey ve vilâyet memurlarından Enver Bey ve Mevlevi Şeyhi Nurettin Efendi katılmıştır. İlk konuşmayı yapan öğretmen Mustafa Necati Bey, Yunanlılara karşı koymak için bir direnme örgütü kurulması gerektiğini ileriye sürmüştür.
Gece sabaha kadar ateşler yakılarak limandaki İtilaf gemilerinin işgali protesto edilir. Yapılan konuşmalarda İzmir'in Türkiye’den alınamayacağını, Yunanistan'a verilemeyeceğini dile getirilir. Maşatlık’ta toplananların 40 bin kişi olduğu tahmin edilmiştir.
Mustafa Necati, Moralızade Halit, Ragıp Nurettin Beyler bir bildiri hazırlamış ve bildirileri basarak halka dağıtılmışlardır. Tarihsel değeri olan ‘Reddi İlhak Heyet-i Milliye’nin bildirisinde şunlar yer almıştır:
“Ey Bedbaht Türk!
Wilson ilkeleri adı altında hakkın zorla elinden alınıyor ve namusun parçalanıyor. Buralarda Rumların çok olduğu ve Türklerin Yunan katılmasını memnuniyetle kabul edeceği söylendi. Bunun sonucunda güzel memleketin Yunan'a verildi. Şimdi sana soruyoruz: Rum senden daha mı çoktur? Yunan egemenliğini kabul ediyor musun? Artık kendini göster. Tüm kardeşlerin Maşatlık'tadır. Oraya yüz binlerle toplan ve ezici çoğunluğunu bütün dünyaya orada göster. Burada zengin, fakir, âlim, cahil yok. Yunan egemenliğini istemeyen ezici bir kitle vardır. Bu sana düşen en büyük görevdir. Geri kalma, düş yıkımı ve kötü kaderine yanmak yarar getirmez. Binlerle, yüz binlerle Maşatlık' a koş ve Milli Heyetin emrine uy.”
İzmir Atatürk Lisesi
Konuşmacılar arasında Mekteb-i Sultani’den öğretmen Vasıf Bey, Mustafa Necati Bey, Mehmet Şevki Bey, Hasan Tahsin Bey, eski Müftü Rahmetullah Efendi de vardır.
‘İlhakı Red Heyet-i Milliye’ komitesinin İzmir’deki çalışmaları, kentin Yunan işgalcilerinin eline geçmesi yüzünden çok kısa sürmüştür. Bu durum Yıldırım Orduları Müfettişi Cemal Paşa’nın, Havza’da bulunan Dokuzuncu Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa’ya gönderdiği telgrafta şu cümleden yer almıştır:
“İlhakı Red Heyet-i Milliye Cemiyeti’ Denizli’de bulunmaktadır, Efendim.”
15 Mayıs 1919 gününe gelirsek, yani İzmir’in kanlı işgal gününe. Mekteb-i Sultani, boşaltılarak, Yunan Adliye binası haline getirilmiştir.
İZMİR’İN KURTULUŞU SONRASI
İzmir’in kurtuluşu sonrası, Türk Hükümeti tarafından da bina yine adliye olarak kullanılmaya devam etmiştir. Bunun üzerine Mekteb-i Sultani, Rumlar tarafından kız yatılı okulu olarak inşa edilmiş olan şimdiki binasına taşınmıştır.
Cumhuriyet devrinde okul; sırası ile “İzmir Erkek Lisesi”; “İzmir Birinci Erkek Lisesi” adlarını almıştır. 1942 yılında ise Cumhurbaşkanı İsmet Paşa’nın istemiyle “İzmir Atatürk Lisesi” adını almıştır.
15 Ekim 1925 günü, İzmir Erkek Lisesini ziyaret eden Gazi, Türkiye genelindeki başarılı öğrencilerin tespiti için bir sınav düzenlenmesini istemiştir. Mustafa Kemal Paşa, sınavda İzmir Sultanisi öğrencilerinin başarılı sonuçlar elde ettiğini öğrenince, Gazi, 01 Şubat 1931 günü İzmir Erkek Lisesi’ni 2. kez ziyaret etmiştir. Bu gelişinde; okulumuzun dört ayrı sınıfa giren ve yapılan derslerde öğrencileri dinlemiştir. İlk önce matematik dersine giren Cumhurbaşkanı, bir başka sınıfta “Ziya Gökalp, diğer bir sınıfta edebiyat dersinde “Kubilay”ın işlenmesinden memnun olur.
1886-2025
İzmir Atatürk Lisesi Tarihçesini yazan Prof. Dr. Melih Tınal;
“İzmir Mekteb-i İdadisi’nin 1886 yılında açıldığında nehari (gündüzlü) olarak hizmet vermeye başlamıştı” diye yazmıştır.
APİKAM’da bulunan dört sayfalık Hizmet gazetesinin, 24 Kasım 1886 tarihli haberinde, okulumuzun 1886 yılında öğretime başladığının teyid edilmiştir.
Bu belgelerle, İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü okulumuzun açılış tarihini; 1886 olarak tesçil edilmesi, tüm okul mezunlarını mutlu etmiş, 139 yıllık okulumuzla, gurur duyurmuştur.
1968 İAL Mezunu
Ahmet Gürel
İzmir Atatürk Lisesi Marşı:
Bizim Kalbimiz İlim Ateşiyle Doludur ?
Biz Bağlıyız Gönülden Sevgili Lisemize?
Bugün Tuttuğumuz Yol, İnkilabın Yoludur?
Yarının Ümitleri Genç Nesil Derler Bize?
Bize İman Veriyor Hür Vatanın Hür Sesi?
Ebediyyen Var Olsun, İzmir Atatürk Lisesi?
Nurlu Mefküremize Lise Hayat Veriyor.?
İlim Bizim Aşkımız, Türklük Bizim Şanımız?
Gideceğimiz Yolu Gazi'miz Gösteriyor.?
Yaşasın Türk Milleti, Yaşasın Vatanımız.?
Bize İman Veriyor, Hür Vatanın Hür Sesi?
Ebediyyen Var Olsun İzmir Atatürk Lisesi.
