Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, muhalefeti susturmaya yönelik politikaları ile dışarıda sergilediği bölgesel güç projeksiyonu, Washington'da yeniden şekillenmeye başlayan Türk-Amerikan ilişkileriyle birlikte değerlendiriliyor.
Middle East Institute (MEI) için bir analiz kaleme alan ABD'nin eski Ankara Büyükelçisi Robert Pearson, bu süreci 'dönüştürücü' olarak tanımlayanların aksine, riskleri masaya yatırıyor.
SİYASAL İKTİDARIN ÜÇ TEMEL HEDEFİ
Pearson'a göre, Türkiye'de siyasal iktidar aynı anda üç temel hedefi gerçekleştirmeye çalışıyor:
- [CHP'nin Cumhurbaşkanı adayı] Ekrem İmamoğlu’na ciddi suçlamalar yönelterek Türkiye’de demokrasiyi ezmek ve siyasi muhalefeti yok etmek.
- Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 22 yıllık iktidarını sürdürmek ve onu fiilen 'ömür boyu lider' haline getirmek amacıyla, DEM Parti'yi koalisyona dahil etmek.
- Suriye'deki geçiş hükümeti üzerindeki güçlü etkisini kullanarak, ülkenin kuzeydoğusu ve Suriye ulusal hükümetindeki Kürt gücünü etkisiz hale getirmek.
"HİÇBİR ZAMAN TAMAMEN BAŞARILI OLAMADI"
İmamoğlu'nun tutuklanmasının ardından yapılan altı ulusal anketin hepsinde CHP'nin önde çıktığını vurgulayan Pearson, bu hamlenin "Erdoğan'ın siyasi geleceğinden artık emin olamadığını gösterdiğini" belirtiyor.
Pearson şöyle devam ediyor:
"Bu tutuklama, Erdoğan'ın demokratik muhalefeti yok etmek için yürüttüğü yirmi yıllık kampanyanın en son hamlesidir. Hiçbir zaman tamamen başarılı olamadı. Bu süre boyunca demokratik muhalefet boğulmadı ve Erdoğan'ın çekiciliği giderek zayıfladı. Ve böylece, siyasi geleceğinden artık emin olmayan Erdoğan, birkaç hafta önce demokratik muhalefetin kalbine darbe vurdu..."
AKP-MHP-DEM PARTİ KOALİSYONU
Pearson'ın mercek tuttuğu önemli gelişmelerden biri de 22 Ekim 2024'te MHP lideri Devlet Bahçeli'nin Abdullah Öcalan'ı parlamentoya davet etme girişimi. Eski büyükelçiye göre, Bahçeli bu yolla, AKP-MHP-DEM üçlü ittifakının zeminini hazırladı.
"Bu ittifak iki seçenekten birini mümkün kılabilir" diyen Pearson, sözlerine özetle şu şekilde devam etti:
"Bu yeni koalisyon, iki seçenek sunuyor: Ya 360 milletvekili erken seçim kararı alarak, Erdoğan'ın görev süresi dolmak üzereyken anayasadaki bir boşluktan yararlanıp tekrar aday olmasını sağlayacak (bunu birden fazla kez yapabilir), ya da üç partinin oylarıyla yeni bir anayasa değişikliği yaparak Erdoğan'ın mevcut görev süresini uzatacak. Her iki durumda da, Erdoğan'ın öngörülebilir gelecekteki siyasi konumunu sağlamlaştırmak için DEM Parti'nin desteği gerekli..."
"PKK-HAMAS" SÖYLENTİLERİ
Pearson, Öcalan'ın PKK'ye dağılma çağrısı yapmasının ardından gelişen süreci şu şekilde değerlendirdi:
Öcalan, açıklamasında Suriye'deki Kürt güçlerinden bahsetmedi. Suriye'nin kuzeydoğusundaki Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi ise Öcalan'ın açıklamasının kendi grubunu kapsamadığını söyledi. Ancak Abdi 10 Mart'ta, Suriye Devlet Başkanı Ahmed Şara ile anlaşarak SDG'nin Suriye ordusuna entegre edilmesini kabul etti.
Pearson'a göre bu adımlar, Ankara için önemli bir kazanım. Fakat henüz tüm SDG bileşenlerinin anlaşmayı onayladığına dair bir veri yok.
Diğer bir taraftan da diplomasi çevrelerinde ABD ve Türkiye'nin, hem PKK hem de Hamas'ın silahsızlandırılmasına yönelik bir çağrıda bulunmayı planladıklarına dair söylentiler dolaşıyor.
TÜRKİYE-İSRAİL GERİLİMİ
Pearson, İsrail ile Türkiye arasındaki Suriye geriliminin derinleştiğini ifade etti. Eski Büyükelçiye göre, İsrail'in Kürtlerle ilişkileri ve Suriye'deki operasyonları, Türkiye'nin yeni üs planlarını baltalıyor. Azerbaycan'da iki ülke arasında görüşmeler devam ederken, ABD arabuluculuğa soyunmuş durumda.
ABD, Suriye'den bazı güçlerini aşamalı olarak çekmeye başladı. Bu, İsrail'i endişelendiriyor. [...] İsrail, belirli kilit alanlarda Türk üslerine karşı çıkıyor. ABD için Suriye'nin istikrara kavuşması önemli. Ancak Washington bu sürecin daha yavaş ve kapsamlı ilerlemesini istiyor. Türkiye ise daha hızlı hareket edip silahlı Kürt grupların hemen dağıtmak istiyor ki bu da Şam'ın Kürtlerle uzlaşma çabalarını baltalayabilir.
ERDOĞAN'IN OLASI ABD ZİYARETİ
Pearson'a göre, Cumhurbaşkanı Erdoğan çok da uzak olmayan bir tarihte ABD'ye seyahat edebilir, ancak bugüne kadar bu konuda bir ayrıntı paylaşılmış değil. Eski Büyükelçiye göre, Erdoğan'ın Washington'a gitmesi halinde aşağıdaki konular ve pozisyonlar gündeme gelebilir:
- Erdoğan, Başkan Donald Trump'ın, Rus S-400 füzelerini kaldırmak zorunda kalmadan Türkiye'ye F-35 satışına izin vereceğini umuyor.
- Trump'ın, Suriye hükümetinin IŞİD tehdidiyle başa çıkabileceği düşüncesiyle, Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile ortaklığı sonlandırabileceğine inanıyor.
- Trump'ın iç politikadaki anti-demokratik önlemlerini eleştirmeyeceğini düşünüyor.
Pearson'a göre, Ankara, halen Rus yapımı S-400 sistemini elden çıkarmaya yanaşmıyor, hatta bu sistemi Suriye'nin içinde konuşlandırmayı planlıyor. Eski Büyükelçi, böylesi bir durumda ABD'nin F-35'leri satması için hiçbir neden görmediğini, Kongre şartları karşılanmadan satışın imkânsız olduğunu vurguluyor.
TRUMP'IN "İYİ LİDER" ÖVGÜSÜ
Pearson'a göre, tüm bu gelişmelere rağmen Washington'da hava olumlu görünüyor.
Eski Büyükelçi sözlerine şöyle devam ediyor:
Erdoğan ve Trump, İmamoğlu'nun siyasi sahneden kalıcı olarak uzaklaştırılması sürecinin başlamasından sadece iki gün önce 16 Mart'ta telefonda görüştü. Görüşmenin hemen ardından Trump'ın özel elçisi Steve Witkoff, bu görüşmeyi "dönüştürücü ve harika" olarak niteledi. 25 Mart'ta ise Trump, İmamoğlu'nun siyasi arenadan tamamen silinmesinden sonra Erdoğan için "iyi bir lider" ifadesini kullandı.
Sonuç olarak, Pearson'a göre, Türkiye-ABD ilişkilerinde önümüzdeki haftalarda yaşanacak gelişmelerin hem ikili ilişkilerde hem de Orta Doğu'nun geleceğinde belirleyici olabileceği öngörülüyor.
Robert Pearson, MEI’de (Middle East Institute) Kıdemli Diplomatik Uzmandır. İlgi alanları arasında Türkiye’nin Avrupa Birliği, Rusya, Orta Doğu ve Orta Asya ile ilişkileri yer almakta olup, özellikle Amerika Birleşik Devletleri’ne odaklanmaktadır. Büyükelçi Pearson, 2000-2003 yılları arasında ABD’nin Türkiye Büyükelçisi olarak görev yapmış emekli bir profesyonel dış hizmet görevlisidir.
