Şili darbesinin perde arkası: İstihbarat raporları yayımlandı

ABD'de eski Başkan Richard Nixon'ın, 1973'te Şili'de yapılan darbe hakkında bilgilendirildiğine ilişkin istihbarat raporları yayımlandı.

The Hill'in haberine göre, ABD Dışişleri Bakanlığı, 11 Eylül 1973'te eski Şili Devlet Başkanı Salvador Allende'ye karşı yapılan darbenin 50. yıldönümünden kısa bir süre önce söz konusu istihbarat belgelerini kamuoyuna açıkladı.

Eylül 1973 tarihli iki belgede, ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nın (CIA) Şili'deki darbeye ilişkin Nixon ile yaptığı günlük toplantılarının bölümleri yer alıyor.

8 Eylül tarihli belgeye göre, Nixon'un Şili'de "erken askeri bir darbe girişimi" hakkında bilgilendirildiği ancak o dönemde henüz koordineli darbe girişimine dair herhangi bir kanıt bulunmadığı belirtiliyor.

Silahlı kuvvetlerin Allende'nin kendisinden istifasını isteyeceğini düşündüğü, bunun da "parti destekçileri ile ordu arasında silahlı bir çatışma başlatma riskini artırdığı" kaydediliyor.

8 Eylül'de yapılan günlük toplantıda ise Nixon'a "Allende'nin kendisine karşı süren muhalefetin baskılarından özellikle de ordunun hareketlerinden dolayı endişe duyduğu" söylendi.

11 Eylül 1973 tarihli ikinci belgeye göre de yine CIA'in Nixon ile yaptığı toplantıda Şili deniz kuvvetlerinin "Allende hükümetine karşı askeri eylemleri başlatma planları" görüşüldü.

Söz konusu belgede, "Subayların, siyasi ve ekonomik sistemi yeniden tesis etme hususunda kararlı olduğu ancak bunun gerçekleşmesi için halkın da desteğini alan etkili bir plana sahip olmadıkları ihtimalinin olduğu" ifadeleri kullanıldı.

Ulusal güvenlik arşivinin 2022'de yaptığı açıklamada, darbeden 3 yıl önce Nixon, dönemin CIA Direktörü Richard Helms'e, Allende'nin göreve başlamasını engellemek amacıyla askeri bir darbe başlatarak "Şili'yi kurtarması" yönünde emir verdiğini belirtmişti.

Şili'de 1970'te seçilen Salvador Allende, General Augusto Pinochet'in başında bulunduğu darbe sırasında başkent Santiago'daki başkanlık sarayı ordu tarafından bombalanırken bir kurşunla ölmüştü. Ancak, Allende'nin ölümü intihar olarak değerlendiriliyor.

General Pinochet de 13 Eylül 1973'te Şili Devlet Başkanı olarak göreve başlamıştı.