Ağaç taşımak ciddi iş

Size bizim pek de alışık olmadığımız bir işten söz etmek istiyorum. Ağaçları taşıma işinden. Site inşa etmek, yol yapmak, baraj kurmak için ağaçların kesildiği bir ülkede araziden faydalanabilmek için ağaçları bir noktadan bir noktaya taşıma işi lüks bir uğraş gibi gözükebilir. Yok olan ODTÜ ormanı hala hafızalarınızda değil mi? Ya Yırca Ormanı’nda katledilen binlerce ağaç, o ormanda hayatını sürdüren canlılar? 

Türkiye’de büyük alanlarda henüz hiç akla gelmeyen, görece küçük arazilerde birkaç küçük ağaç için dillendirilmeye başlayan ağaç taşıma sektörünün tarihi Avrupa’da 40 yıl önceye kadar gidiyor. Üstelik öyle birkaç ağacın taşınmasından söz etmiyoruz. Örneğin 2006 Kış Olimpiyatları için tam 2 bin 600 ağaç başka bölgelere nakledilmiş. İnsanın aklına bir kez daha Yırca düşüyor.

Ağaçları bulundukları yerden alıp başka bir yere taşımak bir mühendislik işi. Bunun için icat edilmiş özel makinalar var. Bir ağacı köküne mümkün olduğu kadar zarar vermeden çıkarabilmek için tıpkı bir dondurma kaşığına benzeyen araçlar kullanılıyor. Bu kepçe ağacı dikey bir şekilde kökünden çıkarıyor. Yerinden koparılan gövde bu taşıma işlemi öncesi hazırlanan kök balyasına götürülüp yeniden toprağa dikiliyor.

Taşınan ağacın gövdesi yanmaması, çatlamaması ve renk değiştirmemesi için jüt bezi ya da bambu ile sarılıyor. İş bu kadarla da bitmiyor, taşınan ağaçların yeni yerlerinde sağlıklı bir şekilde yaşayabilmesi için belirli aralıklarla gerekli bakımları da (endoterapi) yapılıyor. 

Örneğin ağaç taşıma işini 40 yıldan bu yana yapan Alman firması Opitz International, Zekeriyaköy’de bir proje için geçtiğimiz ocak ayında 232 ağaç taşımıştı. Yaklaşık üç ay sonra ağaçların bakımını yapmak için İstanbul’a geldiler. Firmanın İtalyan teknisyeni Francesco Maria Maccazzola ile yeni yerlerine alışsınlar ve yaşamaya devam etsinler diye gövdeleri bir bebek gibi jüt beziyle sarılı ağaçların arasında dolaşırken anlatmaya başlıyor, “Ağaç taşımak ciddi iştir, çünkü ağaçlar geleceğimizdir.” 

HER AĞAÇ TAŞINABİLİR

Bu cümle aklıma ODTÜ ve Yırca Ormanı’nı getiriyor, o ağaçlar taşınamaz mıydı acaba? “Bahsettiğiniz ağaçlarla ve arazi yapısıyla ilgili detaylı bilgim olmadığı için net bir yanıt veremeyeceğim, fakat teorik olarak neredeyse her ağaç taşınabilir. Bir ağacın taşınma kararı ekolojik ve ekonomik koşullar analiz edilerek alınabilir” diyor Maccazzola. Peki taşınan ağaçların kökleri zarar görüyor mu? Torino Üniversitesi 10 yıl boyunca taşınan ağaçlar üzerine çeşitli araştırmalar ve deneyler yapmış. Ve yapılan gözlemler bu sistemle bulunduğu yerden ayrılan ağaçların kökleri yırtılmadığı ve net bir şekilde kesildiği için zarar görmediğini kanıtlamış. Bu yöntemle bugüne kadar 3 milyondan fazla ağaç taşınmış ve yüzde 95 oranında başarı sağlanmış. Taşınacak ağaçları en kısa zamanda yeni yerlerine götürmek de sağlıklı bir şekilde çevrelerine uyum sağlamaları açısından dikkat edilmesi gereken detaylardan biri. Ağaç taşımanın maliyeti birkaç yüz Euro ile 50-60 bin Euro arasında değişiyor. Taşınma fiyatını ağacın türü, büyüklüğü, taşınacak mesafe ve hazırlanacak kök balyasının çapı belirliyor. Kök balyası taşınacak ağacın ölçülerine göre hazırlanıyor. Opitz İstanbul’daki proje için için en derini 160 cm olan 2,5-3 metre çapında kök balyaları hazırlamış. “Ağaç taşımasında kazı derinliğinden çok, kök balyasının hacmi önemlidir, çünkü ağaç kökleri üç farklı yönde büyüyebilir” diyor Maccazzola.  

40 YILDA 3 MİLYON AĞAÇ

Opitz International kuruluşundan bu yana geçen 40 yılda 3 milyondan fazla ağaç taşımış. 2006 Torino Kış Olimpiyatları için 2 bin 600’den fazla ağacı taşımışlar mesela. Paris’te Disneyland’ın ağaçlarını taşırken çok eğlenmişler. İzmir’de fuar alanındaki palmiyeleri de yeni yerlerine onlar nakletmiş. Şimdiye kadar taşıdıkları ağaçları bulunduğu yerden en uzak 25-30 km uzağa nakletmişler ama daha da uzağa da taşıyabileceklerini söylüyorlar.

TAŞIMA SONRASI NASIL BAKILIYOR?

Transplantasyon sonrası bakım, bir ağacın doğal yaşamına tekrar dönebilmesine yardımcı olmak için uygulanan faaliyetlerin bütününü kapsıyor. Bunların başında, hazırlanan kök balyasıyla dengeli bir biçimde yapılması gereken budama işlemi geliyor. Ağaç yerine yerleştirdikten sonra etrafına küçük kazılarla köklerin uzamasına ve yeni köklerin oluşmasına yardım eden bir “rehabilitasyon alanı” oluşturuluyor. Ağaç gövdeleri, değişen güneş açısının zararlarını engellemek için yut bezi veya bambu malzemesiyle sarılıyor. Sonrasında gübreleme ve mantar ilaçları uygulaması yapılıyor. Sezon boyunca periyodik sulama takip ediyor.

Bir ağacı köküne mümkün olduğu kadar zarar vermeden çıkarabilmek için tıpkı bir dondurma kaşığına benzeyen araçlar kullanılıyor.

2600

Kış Olimpiyatları için başka bölgelere nakledilen ağaç sayısı

232

Zekeriyaköy’de bir proje için geçtiğimiz ocak ayında taşınan ağaç sayısı.