Akkuyu’da fesih ertelemeden daha trajik

Türkiye ve Rusya arasında yaşanan gerginlikle gözler Mersin Akkuyu’da gerçekleştirecek Türkiye’nin ilk nükleer santralının inşaatına çevrildi.

Rusya Stratejik Enerji Araştırmaları Direktörü Alexander Kurdin’in “Akkuyu Nükleer Güç Santralı projesi tamamen iptal olmaz fakat herhangi bir siyasi gelişme projenin ertelenmesine sebep olabilir” şeklindeki açıklaması iki ülke arasında imzalanan anlaşmayı yeniden gündeme getirdi. Uzmanlar, Türkiye ile Rusya arasında imzalanarak 14 Temmuz 2010’da Meclis’te onaylanan uluslararası anlaşmada Türkiye lehine oluşacak durumların iyi hesap edilemediğini vurguladı.

Asıl yatırım başlamadı

Hükümetlerarası anlaşmaya göre Rusya nükleer santralın inşaatının başlaması için gerekli tüm izinlerin ve lisansların alınmasından itibaren yedi yıl içinde ilk üniteyi devreye almak zorunda. Daha bu sürecin tamamlanmadığını hatta inşaatın başlamadığını söyleyen Uluslararası Enerji Ekonomisi Birliği (IAEE) Başkanı Gürkan Kumbaroğlu, dolayısıyla inşaat önümüzdeki yıl başlasa Rusya’nın yükümlülüğünün 2023’te ilk elektriği üretmek ve 2026’ya kadar diğer 3 üniteyi devreye almak olduğunu kaydetti. İnşaatın ertelenmesinden daha dramatik bir durumun da söz konusu olabileceğini ifade eden Kumbaroğlu, “Rusya anlaşmayı tümüyle feshedebilir. Bir yıl önceden bildirim yapması yeterli. Daha inşası başlamayan bir santraldan bahsediyoruz, dolayısıyla asıl yatırım harcaması başlamamış bile. Şimdiye kadar yapılan harcamalar çerez niteliğinde. Yani Rusya kolaylıkla bir yıl sonra geçerli olmak üzere bu anlaşmayı feshediyorum diyebilir” dedi.

Türkiye devredemiyor

Anlaşma feshedilse dahi anlaşmadaki maddeler Akkuyu Santralı’nın sadece Rus şirketinin yapabileceğini ve Rus şirketinin payının hiçbir zaman yüzde 51’in altına düşmemesini garanti ediyor. Bu durumda Türkiye sadece burada üretilen elektrik için “alım garantisi”nden vazgeçebiliyor.

Türkiye ile Rusya arasında anlaşmazlık yaşanırsa uluslararası tahkime gidilebilir. Ancak söz konusu tahkim, Türkiye’nin Akkuyu Santralı’nı Rusya dışında başka bir ülkeye devretmesine imkân vermiyor.

Uzmanlara göre anlaşma şartları nedeniyle Türkiye ile Rusya ancak karşılıklı uzlaşmayla Akkuyu projesini sonlandırabilir. Öte yandan bu durumda dahi Rusya’nın bugüne kadar yaptığı tüm harcamalar faiziyle talep edebilme hakkı var.

YAPTIRIM YOK

Gürkan Kumbaroğlu, santral Rusya tarafından yedi sene içinde devreye sokulmazsa herhangi bir yaptırımın bulunmadığını belirtti. Kumbaroğlu: “Hükümetlerarası Anlaşma ‘Rusya’nın buradaki sorumluluğu Elektrik Satın Alma Anlaşması’na göre belirlenir’ diyor. Elektrik Satın Alma Anlaşması da elektrik üretim lisansı alındıktan sonra imzalanacak. Yani özetle bugün Rusya’ya uygulanabilecek hiçbir yaptırım yok ve olabilecek yaptırım için de Ruslarla anlaşılması lazım” diye konuştu.

Gazın yüzde 54.7’si Rusya’dan

* Türkiye doğalgazın yarısından fazlasını Rusya’dan alıyor. (yüzde 54.7) Türkiye’nin doğalgaz ithal ettiği diğer ülkeler İran; yüzde 18.1, Azerbaycan; yüzde 12.4, Cezayir; yüzde 8.5 ve Nijerya; yüzde 2.8 olarak sıralanıyor.

* 2014’te Rusya’ya ödenen enerji faturası 16.5 milyar dolar idi. 2013’te bu rakam 17.1 milyar dolar, 2012’de 19 milyar dolar, 2011’de 16.8 milyar dolar, 2010’da 16 milyar dolar, 2009’da 14.7 milyar dolar ve 2008’de 22.7 milyar dolar idi.