Amazon ormanlarında yerlilerin yaşadığı koruma altındaki alanlar Facebook'ta satışa çıkarıldı

Brezilya'da Amazon yağmur ormanlarında yerlilerin yaşadığı koruma altındaki alanların sosyal ağlarda satışa çıkarıldığı tespit edildi. BBC Brasil'in özel araştırması...

Facebook'un alışveriş hizmeti veren Marketplace uygulamasında kullanıcıların karşısına çıkan satılık arsalardan bazıları, bin futbol sahası büyüklüğünde.

Sosyal medya devi Facebook yerel yetkililerle işbirliği yapmaya hazır olduğunu söylese de arsa satışlarını kendi kararıyla engellemeye sıcak bakmıyor.

Ancak Facebook kendi bünyesindeki satış alanında alıcıların ve satıcıların "yasa ve düzenlemelere uygun hareket etmesi gerektiğini" de ekliyor.

Bölgedeki yerli halkın temsilcileri, Facebook'u "adım atmaya" çağırarak yasalara uygun olmayan satışları engellemeye çağırdı.

Çevre koruma örgütleri de Brezilya hükümetinin satışları durdurmak konusundaki isteksizliğine tepki gösterdi.

Kaninde adlı çevreci sivil toplum örgütünün yöneticisi Ivaneide Bandeira, "İstilacılar kendilerini o kadar güçlü görüyor ki Facebook'tan yasadışı toprak satışı yapmaktan utanmıyorlar" dedi.

Tapusuz topraklar

Facebook'ta Marketplace bölümünde "orman", "balta girmemiş orman", "ağaç" gibi kelimeleri Portekizce yazan herkes Amazon ormanlarının yayıldığı alanlardan bazı toprakların satışa çıkarıldığını görebiliyor.

Listelenen bazı arsalar, uydu görüntüleri ve GPS koordinatlarıyla da destekleniyor.

Üstelik sosyal medyadaki bu satıcıların birçoğu ellerinde bir tapu olmadığını kabul ediyor.

Brezilya'da büyükbaş hayvan endüstrisi, bu yasadışı satışların yayılmasının başlıca nedenleri arasında.

'Burada risk yok'

Brezilya'daki Amazon ormanları son 10 yılın en büyük tahribatını yaşıyor.

Fabricio Guimarães, toprak satmak için Facebook'un Marketplace uygulamasına başvuran kişilerden birisi. Kendisi satmaya çalıştığı toprağı tanıtırken gizli kamera ile görüntülendi.

Sattığı arsanın bir kısmını yakarak tarım yapmaya hazır hale getiren Fabricio, "Devletin burada denetim yapma riski yok" diyor.

Fabricio yerlilerden aldığı toprağı, alış fiyatının üç katına, yaklaşık 35 bin dolara (yaklaşık 260 bin TL) satıyor.

Kendisi bir çiftçi değil. Şehirde bir işi var. Yağmur ormanlarındaki satılık toprakları bir yatırım fırsatı olarak görüyor.

BBC yaptığı araştırmayla ilgili düşüncesini sormak için Fabricio'ya ulaşmak istedi ancak yanıt alamadı.

Facebook'taki toprak reklamlarının bir çoğu, Brezilya'nın en çok orman tahribi yapılan Rondonia eyaletinden.

BBC muhabiri, varlıklı yatırımcıları temsil eden bir avukat olarak kendisini tanıtıp, dört toprak satıcısıyla görüşmeler organize etti.

Alvim Souza Alves ismindeki satıcı, Uru Eu Wau Wau isimli korumalı bölgenin de bulunduğu bir alanı 170 bin Türk Lirası'na denk bir tutara satmaya çalıştı.

200 kadar yerlinin barındığı bu bölgede, dış dünyayla bağlantısı olmayan en az beş farklı yerli grubu yaşıyor.

Satış için pazarlık yapılırken Alves, "Burada yerli yok. Bu topraktan 50 kilometre uzaktalar. Bir kere bile buralarda görünmediler" diyor.

BBC, Facebook'taki ilanları yerli topluluğun liderlerinden Bitate Uru Eu Wau Wau'ya gösterdi. Yerli lider, satışa çıkarılan bu alanların, yerliler tarafından avlanmak, balık tutmak ve meyve toplamak için kullanıldığını söyledi:

"Bu saygısızlık. Bu insanları tanımıyorum. Bence amaçları bu ormanı ve yaşamlarımızı tahrip etmek."

Yerli lider, yetkilileri ve Facebook'u da atım atmaya çağırdı.

Yasal statü beklentisi

Yasadışı topraklara yasal statü verilmesi yönündeki beklenti de satışları teşvik ediyor.

Alves, satmaya çalıştığı toprağın yasal statüye geçirilmesi için siyasetçilere baskı yapan bir grubun içerisinde olduğunu anlatıyor.

Bolsonaro hükümeti hakkında Alves şu ifadeleri kullanıyor: "Size doğruyu söyleyeceğim: Bolsonaro bu işi çözemezse kimse çözemez."

Genellikle uygulanan yöntem şu: Koruma statüsüne sahip alanlar önce ormansızlaştırılıyor ve ardından "artık amacına hizmet etmediği" söylenerek koruma statüsünün kaldırılması için siyasetçilere baskı yapılıyor.

Alves, kendisini avukat olarak tanıtan BBC muhabirini, Curupira Birliği'nin başkanı olarak anılan bir adamla tanıştırıyor. Brezilya'da federal hükümet bu grubu "yasa dışı toprak istilası yapan örgüt" olarak tanımlıyor.

BBC muhabirine anlattıklarına göre, yüksek nüfuza sahip siyasetçiler de hükümet ile müzakerelerde bu gruba yardım ediyor.

Bu siyasetçiler arasında, Devlet Başkanı Bolosonaro'nun eskiden üyesi olduğu aşırı sağcı Sosyal Liberal Parti'nin kongre üyelerinden Joao Chrisóstomo başı çekiyor.

Kendisine iddiaları sorduğumuzda Chrisóstomo, görüşmelere aracılık ettiğini kabul etti ancak bu grubun toprak işgali yaptığını bilmediğini savundu:

"Bana bunu söylemediler. Eğer toprak işgal ediyorlarsa desteğimi artık alamazlar."

Chrisóstomo, görüşmeleri organize etmekten "pişman olmadığını" da ekliyor.

BBC, Brezilya Çevre Bakanı Ricardo Salles'le de temasa geçerek konuyla ilgili görüşüne başvurdu.

Salles, "Bolsonaro hükümeti çevre suçları da dahil hiçbir suça müsamaha gösterilmeyeceği konusunda net bir tavra sahip" dedi.

Öte yandan Bolsonaro hükümeti uzun süredir Amazon ormanlarının tahrip edilerek yeni tarım alanları açılmasında rolü olduğu gerekçesiyle eleştiriliyor.

Ormanların yok edilmesiyle ilgili görev yapan kurum Ibama'nın bütçesinin yüzde 40 oranında kesilmesi, eleştirilen uygulamalardan birisi.

Çevre Bakanı Salles, koronavirüs salgınının Amazon'daki denetimleri engellediğini savundu. Öte yandan orman alanlarının zarar görmesinde eyalet hükümetinin sorumluluk taşıdığını da iddia etti:

"Bu yıl Verde Brasil 2 isminde bir operasyonla yasadışı orman tahribatını kontrol etmek, yasadışı yangınları bitirmek ve federal hükümet ile eyalet hükümetinin çalışmalarını ortaklaştırmayı hedefliyoruz."

Öte yandan Rondonia'daki federal savcı Raphael Bevilaquia, mevcut hükümetin döneminde durumun daha da kötüleştiğini kaydediyor:

"Durum gerçekten umutsuz görünüyor. Yürütme organı karşı saflarda yer alıyor. Bu moral bozucu."

Rondonia'da 30 yıldır orman tahribatına karşı mücadele eden Ivaneide Bandeira, umudunu yitirmeye başladığını söylüyor:

"Bence bu çok zor bir mücadele. Ormanın yok edildiğini ve gittikçe küçüldüğünü görmek acı verici. Tarihte hiçbir dönem, ormanı yaşatmak bu kadar zor olmamıştı."