Aydın Karlıbel ile Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Piyano Müziği

Cambridge Biographical Center tarafından "20. Yüzyılın 2000 Önde Gelen Müzisyeni"nden biri seçilen piyanist Dr. Aydın Karlıbel'le konser öncesi konuştuk;

-Piyanoya başlamanızın 50. yılında Sakıp Sabancı Müzesi’nde "Franz Liszt'in Süvarileri", Koç Üniversitesi’nde verdiğiniz Cumhuriyet'in 88.Yıldönümü onuruna "Cumhuriyet'e Varan Ezgiler" başlıklı süprizlerle dolu resitallerin ardından yılın son konserini yarın mezunu olduğunuz okulda vereceksiniz. 50.yılda Atatürk Kültür Merkezi’nde çalamamak acı olsa gerek.

Karlıbel-AKM de, ruhun gıdaları, dünyanın en güzel ezgileri yankılanmaktaydı. Sanatımız ve sanatçılarımızın gerçekten zor durumda kaldıklarını vurgulamam gerek fakat bugünlerin mutlaka geride kalacağına inancım sonsuz. Haliç Kongre Merkezi gibi bir yapıyı kazanmış olmamız - henüz içinde kurumlarımız çalamasa da- İstanbul için büyük bir kıvançtır.
Franz Liszt piyanosuyla opera sanatının da ufuklarını genişletmiş, günümüz sanatının yolunu çizmiştir. Brahms ‘Liszt’in piyanoya getirdiği yenilikleri anlamak icin opera parafrazlarını incelemek gerekir demistir. 14 Aralık resitalimi on yıl önce, 6 Temmuz 2001 de aramızdan ayrılmış olan, kendisini rahmet ve şükranla andığım Prof. Cem Taylan hocamıza adıyorum. Kendisi edebiyat ve film çalışmalarının yanısıra değerli bir müzikolog, bir müzik arkeologu idi. Osmanenwalzer’i yorumlayan Sarband topluluğu ile müzikolojik çalışmalarda bulunmuş, Mizika-i Hümayun dönemindeki, geleneksel musikimizin zengin tınılarına dikkatimi çekmiş, çok sayıda arşiv kayıtlarını derleyerek değerli notlarla kazandırmıştı. Kendisi ile Eyyübiler operamın librettosu üzerinde de çalışmalar yapmıştık.

-Boğaziçi Üniversitesi Dilbilim ve Edebiyat Bölümü mezunu olmak müzik kariyerinize nasıl bir katkı sağlamıştı?

Boğaziçi Üniversitesi’nde belki müzik bölümü yoktu ama müzik tüm fakültede hava almak gibi doğal bir unsurdu. Bir gün merdivenlerden çıkarken merhum Herr Traugott Fuchs durup bana, Thomas Mann'in Zauberberg'inde yazarın Beethoven'in Op.111'in Arietta'sına değindiğini ve 'Son söz müziktir' demiş olduğunu hiç unutamıyorum. Prof. Ercüment Atabay tezimi 16.yy İngiliz Müziği üzerine yazdırmıştı. Hocalarım Cem Taylan, Cevza Sevgen ve Oya Başak libretto yazabilmem için bana büyük destek ve ilgi gösterdiler. Reşit Canbeyli, Arda Denkel, Cevat Çapan, Heath Lowry, Andreas Tietze, Fahir İz, Jale Parla, Dilek Doltas, Guzver Yıldıran ve diğer hocalarım, hepsi önümde büyük ufuklar açmıştılar.

-Bu konserde de ilk seslendirişler olacak mı?

Evet. Resitalde, önemli ve tarihi ilk seslendirilişler yer alıyor. Henri Furlani’nin Mustafa Kemal için yazdığı Hymne (Ün),Guatelli Paşa'nin üç önemli marşı, Paul Lange’nin Barbaros Hayreddin ve Edirne Marşları, Joseph Lanner'in A.Fethi Paşa'ya ithaf etmiş olduğu Osmanenwalzer Op.146 Turkiye’de piyano versiyonu olarak ilk kez seslendirilecek. Bu önemli eseri Hikmet Şimşek beyin Viyana’daki bir konserinde yönetmis olduğunu anımsıyorum. Ayrıca Cemal Reşid Rey’in Atatürk’ün direktifi ile Faruk Nafiz Çamlıbel’e yazdırmış olduğu Türklerin göçünü konu alan, Leyla Gencer’in İtalya’ya gitmeden önce seslendirmiş olduğu “Özyurt” oyunu üzerine müzikten Prelüd ve Cemal beyin II Parça’sından ikincisi programda yer alan eserler arasında. En son çalışmalarımdan ‘Yedigöller Süiti’nden Nazlıgöl’de ilk seslendiriliş.


-Marşlar konusunda hem besteci hem müzikolog olarak dünya çapında bir otoritesiniz. Marşlara ilginiz nasıl başladı?

Çocukluk yıllarımda, ilkokulda sıra halinde yürürken ortaya çıktı. Cemal Resid hocamın naklettigi 10.yıl marşının efsanevi besteleniş serüveni üzerimde büyük etki yapmıştır. 2006 da kaybetmiş olduğum sevgili ablam Berin Cumhuriyet’in 75.Yıl için beni bir marş bestelemem için teşvik etti. Sözlerini Atatürk’ün Gençlige Hitabesi'nden yola çıkarak yazdı. Bu marşın TRT Yarışmasında finalist olması ve İDOB tarafından seslendirilmiş olması benim için büyük bir gurur olmuştur. Cemal Reşid hocam Atatürk'ün 100.ncü Yıl Marşı’nı tamamladıktan sonra ilk kez piyanosunda bana çalıp soylediği günü hiç unutamam. AKM Konser Salonu’nda Suna Korad'a eşlik etmiş olduğum bir resital sonunda bu marşın dünya prömiyerini piyano solo yapmıştım.

Marş araştırmalarına yönelmemde Reşit Erol ile olan ortak tutkumuz da rol oynadı. Sadrazam Emin Ali Paşa'nın torunu olan Reşit bana Liszt'in Büyük Parafrazı'nın notasını vermişti. Bir konser sonrası Vedat Kosal, Harbiye Marşı üzerine bir Parafraz yazmamı önerdi. Cevdet Şakir Çetiner'in bu güzel marşı üzerine parafrazı büyük bir heyecanla bir günde yazıp, Org.İsmail Hakkı Karadayı’ya ithaf etmiştim.

-Wagner-Tausig “Valküreler’in Uçuşu” düzenlemeniz ilk kez çalındığında “müthiş yaratıcılığını bir kez daha sergiledi" şeklinde yorumlandı. Bu düzenlemeyi biraz açıklar mısınız?

Karlıbel-Sağ elin uçucu figurlerini bizzat besteledim.Wagner’in görkemli temasına bir kontrpuan teşkil ediyor. Bu güveni kendimde Karl Tausig’in çalışmasının başındaki ‘frei bearbeitet’ (özgürce işlenmiş) ibaresine dayanarak buldum.

Aylarca süren zor çabalarin sonunda ortaya çıkan bu transkripsiyon bir orkestra gibi klavyenin bütün rejistrlerinde dolaşıyor. Baştan aşağı heyecan verici bir müzik.