Bir ‘tık’la kütüphaneler ekranınızda

Tarihte kitaplar açısından iki büyük dönüm noktası var: İlki matbaanın yayılması, ikincisi ise bilgisayar ve internet. Matbaanın ilk kullanımı ağaç oyma tekniğiyle MS 593'te Çin'de olsa da asıl gelişim, 1450’de Johannes Gutenberg’in metal harflerle basım tekniğini bularak matbaaya uygulamasıyla gerçekleşti. Sanayi Devrimi’yle birlikte modern baskı makinalarının geliştirilmesiyle kitapların basılması çok daha kolaylaştı ve yaygınlaştı. Bugün artık devasa boyuttaki bir kütüphaneyi, elimizdeki mobil cihazlarda taşıyabiliyor, istediğimiz an istediğimiz kitaba erişebiliyoruz. Peki ama erişebileceğimiz kitap ve kütüphaneleri biliyor muyuz? TBMM Kütüphanesi, Milli Saraylar Kütüphanesi ve Yazma Eserler Kurumu çoktan çevrimiçi arşivlerini açtılar. Bunun dışında yerli ve yabancı birçok çevrimiçi kütüphane var. Yabancı kaynaklı olmasına rağmen Türkçe kitapları da arşivinde bulunduran kütüphaneler de dahil size bir dizi çevrimiçi kütüphane listesi sunuyoruz. Birçoğu ücretsiz ve size yepyeni bir dünyanın kapılarını açıyor.

Erişim sağlayabileceğiniz çevrimiçi kütüphaneler:
- Tebriz'den (İran) Hasan Bey Hadi'nin Turuz sitesinde taranmış halde binlerce kitap var. Koleksiyon, özellikle dil ve etimoloji açısından çok zengin. Sitede İran'da basılmış Türkçe kitaplar da yer alıyor. Dil/etimoloji meraklıları için özellikle tavsiye www.turuz.com
- Hollandalı tarihçi ve mimari uzmanı Machiel Kiel’in fotoğraf arşivi: Kiel’in Balkanları dolaşıp Osmanlı eserlerini tek tek fotoğrafladığı eserleri içeriyor. Bu eserlerin bir kısmı bugün ya yok olmuş ya da yok olmak üzere. Bu yüzden dijital olarak bulunabilmesi çok kıymetli. http://www.nitistanbul.org/kielarchive/index.php
- Rusya'da Cedit hareketi kurucusu Gaspıralı İsmail Bey'in Tercüman gazetesinin tam koleksiyonu: http://kerimofftahir.blogspot.m/2016/12/terciman-gazetesinin-numaralar-endirin.html
- Dünyanın en büyük harita koleksiyonu: Modern dönem haritalarına ilave olarak son 5 asra ait 67 bin civarında tarihi haritayı barındırıyor: https://www.davidrumsey.com/
- ABD Kongre Kütüphanesi, II. Abdülhamid'in fotoğraf arşivini dijital olarak yayımlamış durumda. Arşiv, 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başlarındaki Osmanlı coğrafyasından toplam 1823 fotoğraf/baskıyı ihtiva ediyor. http://www.loc.gov/pictures/search/?st=grid&co=ahii
- Gertrude Bell arşivi, Osmanlı coğrafyasına ait fotoğrafların da yer aldığı çok kıymetli bir görsel koleksiyon. Newcastle Üniversitesi Kütüphanesi’ndeki bu arşivde 19. yüzyıl sonu ila 20. yüzyıl başında çekilmiş binlerce fotoğraf yer alıyor. http://gertrudebell.ncl.ac.uk/photos.php
- Koç Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunan 200'den fazla yazma eserin taranmış-dijital nüshasına ulaşmak mümkün: http://digitalcollections.library.ku.edu.tr/cdm/search/col
- Berlin Devlet Üniversitesi'nin “Orient Dijital” projesi kapsamında taranmış 3441 Türkçe yazma şu linkte: http://orient-digital.staatsbibliothek-berlin.de/content/index.xml
- Venedik devlet arşivlerinde bulunan toplam 2.022 Osmanlı belgesinin tamamına internet üzerinden ulaşmak mümkün: http://www.archiviodistatovenezia.it/divenire/collezione.htm?idColl=24121
- Meraklısı için İstanbul'daki Bizans yapılarını içeren arşiv: http://digitalcollections.library.ku.edu.tr/cdm/landingpage/collection/BYGA
- 2 milyondan fazla fotoğrafın yer aldığı, konu, başlık ve bölgelere göre tarama yapılabilen fotoğraf koleksiyonu, Türkiye'yle ilgili de binlerce fotoğrafı içeriyor: https://www.europeana.eu/portal/en/collections/photography
- Prof. Mükrimin Halil Yinanç'ın kütüphanes vârisleri tarafından Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi'ne bağışlanmış (memleketi:Maraş'ın Elbistan kazası). Mükrimin Halil Yinanç Kütüphanesi'ndeki taranmış kitaplara şu linkten erişebilirsiniz: http://kutuphane.ksu.edu.tr/yinanc.htm
- Osmanlı Devleti Brüksel elçiliği evrakı (1849-1914 dönemi). 5000 belge taranmış durumda ve erişime açık: http://dighum.uantwerpen.be/ottomandiplomats/
- Münih'teki Bayerische StaatsBibliothek adlı çok büyük bir kütüphane, binlerce eseri, çevrimiçi paylaşıma açtı. 19. asır öncesinde basılmış Türkiye/Osmanlı ile ilgili kitapların çoğu bu kütüphanede var: https://www.bsb-muenchen.de/en/
- Duke Üniversitesi Kütüphanesi'nde bulunan Osmanlıca yazılmış 216 kitabı çevrimiçi okumak/incelemek ve indirmek mümkün: https://archive.org/details/ dulturk?&sort=-downloads&page=3
- Kültür Bakanlığı'na bağlı toplam 100 halk kütüphanesindeki kitapların taranmış olanları çevrimiçi erişime açıldı: Linkteki katalog üzerinden tarama yapmak mümkün: http://koha.ekutuphane.gov.tr/cgibin/koha/opac-main.pl?deger=1
- 1930'larda Yakup Kadri ve arkadaşlarının çıkardığı Kadro dergisinin bütün sayıları taranmış olarak şu linkte: http://digitale-sammlungen.ulb.uni-bonn.de/ulbbnioa/ periodical/structure/3137049
- İstanbul Belediyesi'ne bağlı olan Taksim Atatürk Kütüphanesi, Türkiye'nin önemli kütüphanelerinden birisi. Üye olmak şartıyla (ücretsiz) kütüphanenin sitesinden 40 bin kadar kitabı okumak/indirmek mümkün: http://ataturkkitapligi.ibb. gov.tr/ataturkkitapligi/index.php
- Martin Luther Üniversitesi (Almanya) kütüphanesinden dijital erişime açık olan Türkiye'yle ilgili kitaplar şu linkte: http:// menadoc.bibliothek.uni-halle.de/landau/ nav/index/all
- IRCICA'nın dijital Farabi Kütüphanesinin sitesinden Osmanlı salnamelerinin tamamına ücretsiz erişim mümkün: http:// e-library.ircica.org/
- Hemen her konuda tarama yapabileceğiniz, her dilden binlerce yayının yer aldığı çevrimiçi kütüphane: http://gen.lib.rus.ec/
- İspanya Milli Kütüphanesi dijital koleksiyonunda 350 kadar Türkçe/Farsça/ Arapça yazma var: http://manuscripta. bibliotecas.csic.es/buscar
- Princeton Üniversitesi'nin İslami Yazmalar Dijital Kütüphanesi: http://library. princeton.edu/projects/islamic/

Derleyen: Batuhan Sarıcan